🐑 Górski Szlak W Poprzek Zbocza

Jak tam będzie? Jakie będą trudności? Jacy są Gruzini? Co mnie tam spotka? Jakie są szlaki górskie w Gruzji? – takie pytania zadawałem sobie jeszcze przed odlotem w drodze na Kazbek. Długo szukałem chętnych osób, które miałyby podobny cel podróży, jak ja. Ostatecznie nie znalazłem nikogo. Pojechałem samemu w nadziei, że poznam jakąś ekipę na miejscu i dołączę do niej. Nie obawiałem się kwestii bezpieczeństwa, a raczej tego, jaka będzie Gruzja. To państwo stało się dla mnie nowym polem do działania, ale bardzo nieznanym. Do samolotu wsiadałem w krótkich spodenkach, ponieważ w czerwcu temperatura w Tbilisi nierzadko przekracza 30°C. W samolocie przed lądowaniem ogłoszono, że na miejscu jest +22°C o rano, więc spodziewałem się upałów. Wiedziałem, że jeśli w nocy jest ciepło, to za dnia musi być przynajmniej 32°C. Od dwudziestu lat prowadzę statystyki pogodowe, więc oczekiwany przedział temperaturowy przyjąłem na podstawie doświadczenia. Zastanawiałem się również nad wyborem linii lotniczej. Wybrałem Polskie Linie Lotnicze LOT, ponieważ cenowo wypadały znacznie lepiej niż tanie linie, które życzyły sobie dużych dopłat za bagaż. Swój plecak przygotowywałem starannie tak, żeby mieścił się w ramach przepisów wszystkich przewoźników, którymi miałem polecieć w niedalekiej przyszłości. Ekwipunek ważył 21,6kg. Bagażu podręcznego nie miałem ze sobą – jedynie aparat-lustrzankę. W celu zredukowania wagi bagażu, postanowiłem, że jedzenie i wodę w całości kupię na miejscu - w Gruzji. Musiałem jeszcze zdobyć walutę gruzińską. I tutaj małe słowo przestrogi: w czasie wyprawy kurs dolara wynosił około 3zł (dzisiaj około 3,80-4,00zł). Należy bardzo uważać, gdzie wymieniamy pieniądze, ponieważ lotniskowe kantory są nastawione na duże zyski. Polskie lotnisko w Warszawie miało niezwykle oszukany kurs, bo za 1 dolara brali aż 3,70zł! Sprzedaż dolara odbywała się za 2,30zł. Pomyślałem, że z 3000zł zniknie mi aż całe 700zł! To ewidentnie za dużo! Zasada jest prosta - wymieniaj tylko tyle, aby wystarczyło ci na taksówkę do Tbilisi, lub ewentualnie na posiłek po przylocie, a resztę pieniędzy lepiej zamienić gdzieś na mieście. Jeszcze lepiej odkupić walutę od kogoś w Polsce, na kilka dni, tygodni przed zaplanowaną wyprawą. Dlaczego podałem dość dużą kwotę 3000zł? Ponieważ zabrałem ze sobą 1000$ amerykańskich. Po ewentualnym wejściu na Kazbek, chciałem przenieść się do Rosji, w celu wejścia na Elbrus. Praktyka okazała się zupełnie inna. Na cały mój pobyt w Gruzji zamieniłem tylko 300$, z czego i tak 100$ mi zostało… A czym lata LOT do Gruzji? W czasie mojej wyprawy leciałem Embraerem 190. To mały samolot wyprodukowany w 2011 roku z 112 miejscami, ale bardzo wygodny, czysty i co najważniejsze robiący pozytywne wrażenie. Ciągle widać, że LOT nie poprawił jakości obsługi pomimo upływu lat - niezmiennie na pokładzie podają tylko Prince Polo i wodę mineralną, podczas, gdy inne linie lotnicze (regularne) podają przyzwoity posiłek. W trakcie rejsu podziwialiśmy piękne burze z góry. Widzieliśmy dziesiątki strzałów w niebo, gdzieś z dala od nas. Byłem zachwycony tym zjawiskiem. Samolot przyleciał do Tbilisi z 15-sto minutowym opóźnieniem, wynikającym z opóźnionego startu. Dla nas każda minuta opóźnienia była na rękę, ponieważ wylądowaliśmy po czwartej rano. I tak nic nie jeździło o tej porze. Pomimo, że jesteś obcokrajowcem, obsługa lotniska wita cię bardzo gorąco, ciesząc się, że odwiedzasz ich skromny kraj. Już w tym momencie poczujesz, że Gruzja jest szczególnym krajem i będzie się działo wiele pozytywnych rzeczy! Polacy przechodzą bardzo szybko i sprawnie kontrolę paszportową. Dosłownie, jakbyś był obywatelem Gruzji. Do paszportu dostajesz trochę większy niż sam dokument mini folder turystyczny z życzeniem, aby ten pobyt był dla ciebie niezapomniany. Po odbiorze bagażu, od razu podchodzą do nas tak zwani naganiacze i proponują taksówkę. O rano warto podjechać do Tbilisi Didube taksówką, ponieważ kosztuje 30 GEL. Jeśli nie będziesz się targować, mogą podwyższyć koszt do 45 GEL, pomimo, że na murze jest napisane: "taksówki do Tbilisi kosztują 25-30 GEL". Wybrałem jedną z nich, bo nie chciało mi się czekać aż trzy godziny do pierwszego autobusu nr 37, który za 0,5 GEL miał pojechać do miasta. Taksówkarz od razu zapytał skąd jestem. Po usłyszeniu słowa ‘Poland’, od razu powiedział: aaaa Lech Kaczyńcki! [nazwisko wymówił przez literę "c"]. Od razu poczułem się lepiej, ponieważ po angielsku zaczął opowiadać o Sakartwelo, czyli Gruzji. Dodatkowo wybrał trasę przez… ulicę Lecha Kaczyńskiego, która tutaj jest oznakowana tak samo, jak tablica z napisem "Wrocław" na autostradzie A4… Miałem wrażenie, że to „najświętsza” ulica w Tbilisi, skoro "musieli" ją oznaczyć największą tablicą, jakich w Polsce używa się do tworzenia drogowskazów z nazwami największych miast... Bardzo się zdziwiłem, że w Gruzji jest taka ulica… Po dotarciu na miejsce taksówkarz podpowiedział, skąd odjeżdżają marszrutki oraz inne taksówki do Kazbegi. PRZYJAZD DO GRUZJI I DOJAZD DO KAZBEGI (STEPANTSMINDA) Po przyjeździe na miejsce, Didube wyglądało jak pobojowisko. Walały się tysiące papierów, opakowań, skrzyń i kartonów. Didube to nie tylko dworzec, ale przede wszystkim wielki targ - w większości warzywny i owocowy. Miejsce odstraszało, jak w komunistycznym, zaniedbanym mieście. Mimo wszystko, czułem się bezpiecznie. Za chwilę zauważył mnie jakiś starszy pan po 70-tce. Przedstawił się jako rodowity mieszkaniec Kazbegi (od 2007 roku Stepantsminda) i zaproponował mi przejazd za… 15 GEL (GEL=lari, czyli waluta Gruzji) do Kazbegi. Od razu się zgodziłem i wsiadłem do jego auta. Powiedział, że jeszcze poczekamy na dwie osoby i pojedziemy. Odpowiadała mi taka opcja, ponieważ cena była wyjątkowo niska. Dodatkową atrakcją miał być postój na zwiedzanie Annanuri i Gudauri. Zastanawiałem się tylko, czy cały kurs jest dl niego w ogóle opłacalny. Najwidoczniej tak, skoro codziennie przyjeżdżał do Tbilisi. W samochodzie czekałem tylko 36 minut. Zyskałem półtora godziny, ponieważ pierwsza marszrutka odjeżdzała po rano. Wcześniejszego środka transportu do Stepantsminda nigdzie nie ma. W trakcie oczekiwania na pozostałą dwójkę, powiedziałem, że gdzieś wyczytałem, że kiedy wsiądziesz do gruzińskiego transportu, to zawsze spotkasz Polaków. Długo nie musiałem czekać. Do kompletu dosiadło się młode małżeństwo z Polski oraz obywatel Korei Południowej. Kierowca jechał spokojnie i przepisowo, więc czułem się zrobił pierwszy przystanek w Annanuri. Znajduje się tu piękny zamek i jezioro dające możliwości fotografom. Na miejscu spotkała nas pierwsza ciekawa sytuacja. Cztery odpoczywające psy od upałów, wyglądały tak, jakby ktoś porzucił cztery martwe psy na ulicę. Na szczęście tylko leżały. Po zwiedzeniu okolicy pojechaliśmy dalej – za Gudauri, gdzie mieści się budowla, w pewnym sensie przypominająca Koloseum. Jest to okrągły, wysoki mur z kolorowymi malowidłami, z półkolistymi wejściami, dającymi wspaniałe widoki na Kaukaz. Odtąd rozpoczynały się naprawdę wysokie góry. Pogoda sprzyjała. Podziwialiśmy ośnieżone góry, które poniżej porastały wyjątkowo zielone trawy. Nie widzieliśmy w ogóle żadnych lasów. Ogrom trawiastych polan i soczysta zieleń wręcz uspokajały człowieka. Od teraz czuliśmy, że jesteśmy gdzieś daleko od cywilizacji i wszelkich jej problemów. W samochodzie szybko powstało hasło: "czym bardziej się wgłębiamy w góry, tym jest piękniej!". Z każdą minutą widoki stawały się coraz bardziej niesamowite! Dodatkową atrakcją okazały się krowy, które na Drodze Wojennej (coś na wzór naszej Zakopianki) leżały na środku pasa ruchu i wcale nie miały zamiaru się stamtąd ruszać. Standardem jest, że krowy chodzą środkiem drogi i kierowca musi je omijać… Dodatkowo jakiś pasterz, mający przypuszczalnie tysiąc owiec, przeprowadzał całe stado przez drogę… Wyglądało, jak wielkie wody lub potężny wodospad bawełny, przelewający się ze zbocza na zbocze. Podziwialiśmy piękny widok, który obowiązkowo musiał być uwieczniony na zdjęciach. Trochę mnie dziwiło, że podobne rzeczy dzieją się na strategicznej drodze, która jest przecież drogą tranzytową pomiędzy Rosją, a Armenią. Cała żywność dostarczana do Armenii jest przewożona tą właśnie drogą. Nie ma innej. Miałem wrażenie, że zwierzęta mają pierwszeństwo i są "święte". Nawet TIR-y z innych krajów czekały na "święte krowy". Za kilka minut zwiedzaliśmy gruzińskie "Koloseum". Widok na góry Kaukazu z "Koloseum" należy do jednych z najpiękniejszych. Po 15min pojechaliśmy już do Stepantsminda. Właśnie tutaj widzieliśmy pierwsze czterotysięczniki. Przecinał je niewielki pas chmur, dodając im jeszcze większego uroku. Obowiązkowo musieliśmy wykonać mnóstwo zdjęć. W drodze widzieliśmy jeszcze czołg stojący gdzieś pod krzakami, po lewej stronie drogi. Dojeżdżam do Gudauri Setki owiec "zalewają" międzynarodową drogę Gudauri - słynne "Koloseum" pokazujące za pomocą malowideł historię Gruzji oraz wspaniałe widoki z tego miejsca. Trawy w czerwcu są soczystozielone, ale wszystkie aparaty firmy Canon serii cztero-, trzy- i dwucyfrowej, z literką "D" na końcu, niestety zieloną barwę odwzorowują jako jesienne odcienie, stąd nie jestem zadowolony ze zdjęć. Jadąc do Gruzji, lepiej zabrać ze sobą inne aparaty, niż wspomniane przed chwilą, żeby uniknąć rozczarowania. WYPRAWA NA KAZBEK W STEPANTSMINDA Na miejscu pożegnaliśmy się z kierowcą i dalej zacząłem rozglądać się po okolicy. Kolejni taksówkarze proponowali podjazd do Tsminda Sameba za 40 GEL. Zapytałem ich o gaz, który teraz był mi najbardziej potrzebny. Nastał moment, kiedy zacząłem kompletować wszystko do wyprawy na Kazbek. Potrzebowałem zapasów jedzenia na 10 dni, na wypadek, gdybym musiał przeczekać w Meteostacji na wypadek załamania pogody. Najpierw poszukałem lokalnego sklepu, gdzie mógłbym zakupić dużo żywności. Wypatrzyłem jakiś szyld z gruzińskimi napisami. Na półkach leżało trochę towaru, a starsza pani liczyła wszystko.... na liczydle. Bardzo podobał mi się klimat tego miejsca… Kiedy zauważyłem gruziński chleb kosztujący zaledwie 70 tetri, czyli 0,7 GEL wziąłem aż 3 bochenki. Czytałem, że jego główną właściwością jest dobry smak oraz wytrzymałość. Można go trzymać luzem przez 7 dni na powietrzu i nadal będzie świeży! Właśnie czegoś takiego potrzebowałem wysoko w górach. Kupiłem "tylko" trzy bochenki, ponieważ na tyle pozwalało mi miejsce w plecaku. Z pewnością zabrałbym z pięć sztuk. Dodatkowo wziąłem kilogram makaronu wyprodukowanego w Iraku, rosyjskie ciastka oraz jakieś mięso konserwowane i czekolady. Za wszystko zapłaciłem nieco ponad 5 GEL. Trochę mało, jak na coś, co miało wystarczyć na 10 dni… Dodatkowo wziąłem gruzińską lemoniadę, którą bardzo polecam. Jej smak jest niepowtarzalny, a i sama butelka przyda ci się na akcję górską, gdy będziesz musiał nosić wodę. Ze sklepu udałem się ponownie do taksówkarzy, z kartką z napisem: არის შესაძლებლობა ყიდვის გაზი? – znaczy to „czy można kupić tutaj gaz?” i zdjęciem butli Coolemana. Jeden z taksówkarzy pokręcił głową i powiedział, że nie ma gazu w całym mieście. Po chwili jednak krzyknął przez całą ulicę i z drugiej strony, inny taksówkarz podszedł do mnie, pokazując, abym wsiadł do jego samochodu. Miał mnie zawieźć do jego domu. Ponoć posiadał mnóstwo gazu turystycznego. Do samochodu wsiadłem bez zawahania. Dojechaliśmy pod jakąś nieznaną mi chałupę z metalową bramą. Za chwilę, zza stodoły, wyłonił się kierowca z butlą gazu Coolemana 445g. Ucieszyłem się i od razu kupiłem ją za 30 GEL. Może duża cena, ale właśnie taka była mi potrzebna i nie chciałem tracić czasu na kolejne poszukiwania. Jeśli przyjechałeś na miejsce później (po i stoją już marszrutki, zapytaj kierowców o gaz. Każdy z nich wozi po kilka butli w bagażniku i nimi handlują. Poczuli biznes i wiedzą, czego nam-turystom potrzeba. Zapłaciłem za butlę i udałem się w kierunku słynnego kościółka. Kierowca zaznaczył jeszcze, że jak będę wracał z wyprawy, abym z powrotem przyniósł mu pustą butlę. Oni je napełniają i ponownie sprzedają. W drodze do Tsminda Sameba przechodziłem przez "dzielnicę" Gergeti. Właśnie tam warto zrobić zakupy w jedynym sklepiku tej części wioski. Ceny są dwukrotnie niższe a i mamy duży wybór towaru. Droga do kościółka jest niezwykle malownicza i piękna. Rzędy gór, osnute niewielką warstwą chmur, z każdym metrem wysokości stawały się coraz bardziej majestatyczne! Co chwilę przystawałem, by wykonać zdjęcie. W drodze nie tylko podziwiałem ogromne góry, które na odcinku 2km wznoszą się aż 3300m do góry, ale przede wszystkim niezwykle ukwiecone polany, które bardzo uspokajają. Chciałoby się, aby ta chwila trwała jak najdłużej. Do kościółka można iść oficjalną drogą, którą jeżdżą taksówkarze (bardzo dziurawa), ale przypomina ona raczej rajd Paryż–Dakar. Lepiej udać się widoczną ścieżką, wydeptaną na zboczu góry, dzięki czemu znacznie skrócimy trasę. Niestety jest bardzo stroma. Wybrałem drugą opcję, ze względu na turystyczny charakter dzikiego "szlaku". Pamiętajmy, że żadna ścieżka nie jest znakowana, dlatego każdą dróżkę można nazywać "szlakiem". We wiosce Stepantsminda Na poziomie Tsminda Sameba TSMINDA SAMEBA, PRZEŁĘCZ ARSHA 2944 m Po długim wysiłku dotarłem do Tsminda Sameba. Podziwiałem widok, który pokazywano w każdym folderze o Gruzji. Rzuciłem plecak na trawę, wyciągnąłem gruziński chleb i lemoniadę. Jedząc mój pierwszy posiłek, rozkoszowałem się wspaniałymi widokami. Spoglądałem w stronę Kazbeku, który z wioski wyglądał powalająco! Zdecydowanie górował nad wszystkim, a swoją bielą przyciągał wielu turystów. Modną trasą stało się podejście do Przełęczy Arsha 2944 m skąd widać ogromny lodowiec Gergeti. Wszyscy nie mający dużych plecaków właśnie tam dochodzili i podziwiali piękny widok. Od każdego mogłeś usłyszeć: "byłem pod lodowcem". W rzeczywistości droga do lodowca była jeszcze daleka… Pod kościółkiem spotkaliśmy kilku Polaków pytających o mój cel wyprawy. Dziwili, że idę na Kazbek... Do przełęczy Arsha podchodziłem powolnym, ale równym krokiem. Plecak ważył 30kg. Strome podejścia odczuwałem za każdym razem. Od przełęczy pod Tsminda Sameba nie wiadomo nawet, którędy iść – żadna ścieżka nie jest oznaczona. Mamy dwie możliwości: można pójść szeroką drogą, która przebiega obok pojedynczego gospodarstwa, przecinając dolinę pomiędzy zboczami, albo od razu rozpocząć podejście zalesionymi grzbietami po prawej stronie na granicy lasów i polan. O ile druga opcja wydaje się bardziej męcząca i trudniejsza, to jednak jest to jedyna właściwa opcja, ponieważ szybko zyskujemy wysokość oraz… idziemy właściwą drogą. Idziemy słabo wydeptanymi ścieżkami w trawie tak, żeby jak najszybciej wejść na zalesiony grzbiet. Pierwsza opcja na początku wygląda bardzo obiecująco, ale droga za gospodarstwem szybko się kończy. Nie osiągając żadnej wysokości, nagle musimy podchodzić po bardzo stromym zboczu, w trawie, która nie trzyma się dobrze podłoża. Wybrałem drugą możliwość, ze względu na widoki i szybkie zdobywanie wysokości. Pożegnałem się z przypadkowo spotkanymi ludźmi i pomału rozpocząłem podejście do przełęczy Arsha. Odtąd, słaba ścieżka, przecinająca niskie krzaki prowadzi w podobnym terenie. Po blisko trzech godzinach dotarłem na przełęcz. Poznamy ją po kamiennym murku, na którym umieszczono biały krzyż. Cała konstrukcja jest górską kapliczką. Drugim znakiem rozpoznawczym jest wypłaszczenie terenu i widok na lodowiec. Pozostały około cztery godziny do zachodu słońca, dlatego rozglądałem się za miejscem noclegowym. Brakowało potoku, czy nawet małego płatu śniegu, z którego mógłbym pozyskać wodę. Jedyne źródło znajdowało się pod kościółkiem, lub w okolicach Saberdze - około godzinę drogi stąd, w kierunku lodowca. Saberdze, to "nieformalne" pole namiotowe, na płaskim terenie, tuż przy potoku, który musimy przekroczyć, przeskakując go. Znajduje się na wysokości około 3000 m Większość ekip zatrzymuje się tutaj, żeby przenocować. Miałem przy sobie dwa litry gruzińskiej lemoniady, więc mogłem spokojnie spać. Z ciężkim plecakiem, nie myślałem zresztą o dalszej wędrówce. Podejście do Tsminda Sameba jest bardzo wyczerpujące z dużym ciężarem. Z przełęczy schodziłem trochę niżej – do zagłębienia, do małej, trawiastej równiny, gdzie mogłem bez najmniejszych problemów rozbić namiot. Polana znajduje się około 150m od przełęczy. Dodatkową atrakcją są liczne, różnokolorowe, wiosenne kwiaty, które ozdabiają całą okolicę. Głównie z tego powodu zatrzymałem się w zagłębieniu, a nie pod Saberdze. Zachód słońca również wynagrodził mi trud wędrówki. Liczne chmury podkreślające piękno szczytów, pozwoliły mi wykonać kilka ciekawych ujęć. Zachwycałem się okolicą. Czułem, że jestem na prawdziwym urlopie z dala od wszystkiego... W drodze na przełęcz Arsha Charakterystyczny krzyż i murek, po którym poznasz, że jesteś na przełęczy Arsha Samotny nocleg na wysokości 2944 m PRZEJŚCIE PRZEZ LODOWIEC I PODEJŚCIE DO METEOSTACJI Przebudziłem się po godzinie rano. Szukałem dalszej drogi na Kazbek. Meteostacja znajduje się na wysokości 3653 m i to był mój cel na dzisiaj. Miejsce, w którym rozbiłem namiot, znajdowało się na wysokości 2944 m Informację o wysokości zdobyłem w terenie, ponieważ na jednym z kamieni wymalowano punkt wysokościowy na czerwono. Za wielkim głazem z ułożoną wieżyczką, zostawiłem część ekwipunku potrzebnego w drodze na Elbrus i w drodze powrotnej do domu. Zapakowałem wszystkie niepotrzebne teraz rzeczy do wielkiego wora na śmieci i ukryłem je pod stertą kamieni za półką skalną. W końcu odciążyłem barki i zyskałem wiele miejsca w plecaku. Od samego rana, nad lodowcem przewalały się chmury, zasłaniając trasę przejścia. Nie mogłem popatrzeć dokładnie, którędy przebiega szlak, lub chociaż umownie wyznaczony jego przebieg. Po szybkim śniadaniu poszedłem dalej – w stronę lodowca. Ścieżka pomału prowadzi na wysokość 3000 m gdzie docieramy do bazy namiotowej. Niestety, dookoła leży mnóstwo śmieci. Większość ekip zatrzymuje się tu i rozbija namiot. Spałem nieco wcześniej - na przełęczy Arsha, dlatego nie żałowałem swojego wyboru. Punkt, gdzie większość ekip rozbija namioty, jest położony na wysokości około 3000 m i nazywa się Saberdze. Zazwyczaj jest pierwszym przystankiem w drodze na Kazbek. Na miejscu widzimy dość duży, płaski teren, z pojedynczymi głazami i kamieniami, z dostępem do wody. Z ziemi wystaje rura, więc mamy ułatwione zadanie napełniania butelek. Uwaga! Woda nie nadaje się do bezpośredniego spożycia. Najpierw musimy ją przegotować, ponieważ wiele razy zdarzały się jedno-, lub dwudniowe zatrucia. W pobliżu, od roku 2018, widać drewniane schronisko, hostel (?), gdzie można przespać się w bardziej komfortowych warunkach. Niestety cena noclegów jest bardzo droga i raczej nieakceptowalna na polską kieszeń. We wrześniu 2019 roku za nocleg trzeba było zapłacić aż 100 EUR/noc w wieloosobowym pokoju! Cena piwa to aż 20 GEL (ok. 40zł). Nawet schroniska na Mt. Blanc tyle sobie nie życzą a są uważane za bardzo drrrogie! Obiekt nazywa się AltiHut. Przed wspomnianą bazą czekało mnie jeszcze przejście przez rwący potok-rzekę, o którym tyle przeczytałem. Wiele ekip opisywało ten krótki etap, jako trudny, ze względu na poszukiwanie miejsca do bezpiecznego przekroczenia mocnego nurtu rzeki. Dodatkowo odradzano czerwiec ze względu na roztopy i dodatkową ilość wód z nimi związaną. Trochę dziwiłem się wszystkim przeczytanym opiniom, ponieważ niecałe 10m dalej, idąc w górę potoku od wydeptanej ścieżki, szybko znalazłem przejście po kamieniach. Nurt był rzeczywiście silny i z pewnością porwałby człowieka. Po kamieniach przechodziłem z ciężkim plecakiem. Kiedy jest więcej osób, warto przerzucić go przez rzekę i przechodzić na lekko – będzie znacznie bezpieczniej. Za potokiem otwiera się ogromna przestrzeń moreny bocznej lodowca. Morena boczna, to najbardziej skrajna część lodowca, czyli "wysypisko" kamieni i głazów, które on utworzył poprzez jego regularne przemieszczanie się z prędkością kilku metrów na rok. Topniejący lodowiec uwalnia uwięzione w nim kamienie i głazy, tworząc "gruzowisko" lub gołoborze. Ten odcinek we mgle może być najtrudniejszą częścią w drodze do Meteostacji. W terenie jest całkowicie bezpiecznie, ale wszystko wygląda podobnie… Łatwo można zgubić trasę. Dookoła widać jedynie mnóstwo pojedynczych płatów śniegu i usypisk kamieni. Warto wypatrywać wąskiej ścieżki, wydeptanej gdzieś pomiędzy kamieniami. Wędrując przez około godzinę, ciągle widziałem to samo. Krajobraz w ogóle się nie zmieniał. Łatwo pobłądzić, gdy nie mamy widoczności. Morena boczna słynie z mgieł, dlatego warto zaczynać wcześnie rano. Mi wędrówka przypadła właśnie we mgle. Ułatwiłem sobie wyszukiwanie odpowiedniej trasy, rozglądając się za krótkimi fragmentami wydeptanych ścieżek. Łączyłem je w całość. Po pokonaniu moreny doszedłem do wielkiego płatu śnieżnego, który rozpoczyna drogę wejścia na lodowiec. Blisko 30min potrzebowałem, aby dostać się na granicę moreny bocznej i lodowca. Długim, ale niezbyt nachylonym zboczem, ścieżka bezbłędnie doprowadza pod lodowiec. Trasa wydawała mi się bardzo bezpieczna. Wystające kamienie spod płatów śniegu świadczyły o braku szczelin lodowcowych. Samo wejście na lodowiec również nie groziło wypadkiem. Droga przejścia była bardzo czytelna. Pomimo, że widziałem mnóstwo szczelin na lodowcu, to nie bałem się, ze względu na ich widoczny i jasny przebieg. Tworzyły dwa potężne skupiska, pomiędzy którymi trzeba przejść. Dodatkowo środek lodowca jest przecięty potężnymi szczelinami, tworzącymi równoległe linie, jak gdyby ktoś wydrapał je wielkimi pazurami. Zalecana trasa przez lodowiec przebiega pomiędzy skupiskami szczelin. Najbardziej martwiłem się o przejście z lodowca na drugą stronę – w stronę schroniska. Moje obawy również szybko zostały rozwiane. Odpowiedni punkt tworzą dwa usypiska ziemi i kamieni, gdzie ścieżka wręcz intuicyjnie nakazuje iść tylko tamtędy. Nawet nie spostrzegłem, kiedy lodowiec się skończył. Teraz szedłem w kamienistym terenie po jego drugiej stronie. Ponownie jesteśmy na morenie bocznej. Odtąd wpadnięcie do szczeliny nam nie grozi - przynajmniej do Meteostacji. Pomimo, że widać "schronisko" na wyciągnięcie ręki, to trzeba skręcić mocno w lewo i w całości obejść strome zbocze, które widać przed tobą. Wyraźna ścieżka właściwie poprowadzi do celu. Szlak jest bardzo sypki, dlatego umęczymy się trochę bardziej podczas nieplanowanych poślizgów na kamieniach. Charakterystyczne szczeliny lodowcowe, kiedy idziemy do Meteostacji Zejście z lodowca na morenę prowadzącą do Meteostacji METEOSTACJA Dotarłem do Meteostacji. Można powiedzieć, że wszedłem od zakrystii. Trochę naszukałem się wejścia do budynku, ponieważ nie wiedziałem, czy w ogóle to "schronisko" jeszcze funkcjonuje. Wejście znajduje się od strony kolorowo pomalowanej ściany. W środku nie ma wody ani prądu, dlatego trzeba wyciągnąć czołówkę i świecić w korytarzu. Obiekt jest starą i poczciwą konstrukcją z 1939 roku i raczej nic od tamtego czasu się nie zmieniło... Wszystko jest stare, a ściany przypominają te z najmroczniejszych horrorów. Obsługa schroniska znajduje się za trzecimi drzwiami, po lewej stronie. Za nocleg życzą sobie 30 GEL. Wpisujemy się na listę gości i dostajemy kartę pobytu. Zdziwicie się, gdy na 30 wpisów zobaczycie 28 napisów POL… Według agencji turystycznej Mountain Freaks aż 70% wypraw to Polacy. Na drugim piętrze znajdziemy kuchnię, gdzie można palić gaz i przygotowywać posiłki. Wodę nabierzemy z rury, która jest wbita do śnieżnika (wieczny płat śniegu) po lewej stronie, z tyłu schroniska na zewnątrz. W drugiej połowie czerwca nawet w nocy woda wypływa już nieprzerwanie. Zamarza jedynie okolica, przez co jest bardzo ślisko. Tworzy się lodowisko. Właśnie tam uzupełniałem swoje zapasy wody. Pamiętajmy, że Meteostacja nie jest schroniskiem, a jedynie schronem! Nie oczekujmy wygodnych łóżek i zadbanych pokoi. Śpimy w szarych, surowych pomieszczeniach z drewnianymi pryczami. Od roku 2018 na miejscu działa mała kuchnia, gdzie za wysoką cenę możemy kupić obiad, piwo lub przekąski. Obiad kosztuje aż 78 GEL, czyli blisko 160zł! Piwo, to koszt 18 GEL, czyli około 37zł! Dowiedziałem się od miejscowych przewodników działających w agencji Mountain Freaks, że obiady są niskiej jakości i można się nawet rozchorować. Za tak wysoką cenę, ewidentnie nie polecam... W pokojach albo nie ma łóżek, albo są – z drewna, pokryte metalową siatką, przez co się zapadasz. Widok "niezwykłych" ścian, jak z horroru, dodaje odpowiedni klimat temu miejscu. Przy odrobinie szczęścia znajdziesz nawet dużo gazu (ja znalazłem 3 butle Coolemana po 445g każda). Zupełnie sam wybrałem pierwszy pokój od drzwi wejściowych. Niestety w tym pomieszczeniu najbardziej wiał wiatr, a okna wydawały przy tym bardzo donośny dźwięk (gwizd). Nieplanowanie, przez kolejne cztery dni, przypadło mi tu nocować, ze względu na niesprzyjającą pogodę. Pierwszego dnia pomimo, że niebo w ogóle nie chmurzyło się, wiatr powalał człowieka na ziemię już za drzwiami wejściowymi. Kolejnego dnia do mojego pokoju przybyło trzech Gruzinów. Od razu gratulowali mi śpiwora puchowego. Pytali się skąd jestem. Oni czekali już od trzech dni na poprawę pogody. Czwartego dnia niebo zrobiło się bezchmurne, ale pokój ciągle rozświetlały jakieś błyski. Od czterech dni na połowie powierzchni nieba strzelały pioruny międzychmurowe, a na drugiej połowie świeciły gwiazdy. Wszystkie ekipy zdecydowały się wyjść na szczyt. Pioruny nie były straszne, ponieważ po godzinie rano przechodziły gdzieś dalej, za górę Kuru 4070 m Wygasały, pozostawiając całkowicie bezchmurne niebo. Jako jedyny z całego schroniska nie zdecydowałem się na wyjście. Zatrzymały mnie dwie rzeczy: widok chmur cirrus spissatus i średnia poranna temperatura była znacznie wyższa niż podczas poprzednich dni. Co to oznacza? Nawet nie ujrzymy wschodu słońca i bardzo szybko powstaną chmury. Po trzech godzinach wszystkie ekipy zawróciły. Była dopiero rano, a wszyscy już urzędowali w Meteostacji… Obserwowanie zjawisk pogodowych i zapisywanie zebranych danych każdego dnia od 2000 roku, nie poszło na marne. Zajmuję się tym hobbistycznie, ale tą wiedzę łączę z górami, aby nie mieć przykrych niespodzianek, jak wszystkie, pozostałe ekipy. Szybko zauważyłem kolejną prawidłowość. W okolicach Kazbeku, codziennie po godzinie wszystkie chmury zanikały, pozwalając podziwiać piękny zachód słońca, a raczej pięknie podświetlone, rozpadające się chmury. Dziwiłem się, że każdego dnia powstawał tylko jeden ich rodzaj! To cumulus congestus (ewentualnie pileus) – wysokie chmury kłębiaste, mające kilka kilometrów wysokości, zasłaniające wszelkie widoki. Nawet zanikały o tej samej porze – po godzinie Cumulus congestus występuje tylko wtedy, gdy powietrze jest dość lub bardzo wilgotne oraz energię ze światła słonecznego. Gdy słońce tylko zachodzi, chmury szybko zanikają. Stąd bezchmurne noce mogą być bardzo zdradliwe. Trzeba znać więcej zagadnień pozwalających podjąć właściwą decyzję o ataku szczytowym. Cała sztuka polega na tym, żeby wyjść w nocy i określić, czy za dnia powstaną niechciane cumulus congestus… Myślę, że to chyba najtrudniejsza część całej wyprawy. Przewodnik gruziński mówi, że najlepiej wychodzić o w nocy, ponieważ na plateau mamy wschód słońca i dzięki niemu jest względnie ciepło. Ja jednak miałem inną wersję wydarzeń… Twardo trzymałem się wersji, że na szczycie trzeba być w godzinach – rano, ze względu na chmury orograficzne (chmury powstające w obrębie szczytu, na wskutek rozprężania się powietrza za wierzchołkiem góry), które bardzo szybko powodują, że szczyt spowija się "czapką". Wolałem na plateau trochę pocierpieć z powodu chłodu i mieć piękne widoki, niż mieć ciepło i „spalić” wejście na szczyt – czytaj: nie mieć widoków. Postanowiłem, że z Meteostacji wyjdę o w nocy, gdy tylko stwierdzę, że cały dzień nada się do ataku szczytowego. Dodatkowo nie polecam spać w namiocie obok budynku Meteostacji, w celu zaoszczędzenia "trochę grosza". Za nocleg w namiocie również musimy zapłacić (około 15 GEL), a z racji tego, że w sezonie dużo ludzi idzie załatwiać swoje potrzeby do zewnętrznych toalet (nie ma innych), tworzą się kolejki. W okolicach schronu często wieje silny wiatr, więc mało kto chce czekać na swoją kolej i marznąć. Z tego powodu w najbliższej okolicy może śmierdzieć fekaliami... Druga kwestia, to jezioro śmieci. Niestety we wcześniejszych latach Gruzini nie znosili swoich śmieci, tylko utworzyli w pobliżu wielkie jezioro odpadków. Możemy zobaczyć tam mnóstwo puszek, plastików, itp. rzeczy... Z pewnością nie chcemy mieć widoku na takie "atrakcje"... Charakterystyczny budynek Meteostacji od strony wejściowej Chmury cumulus congestus wieczorową porą Rozległy widok z Meteostacji i chmury cumulus congestus. To one przykrywają widoki na cały dzień Gruzini przebywający ze mną w pokoju poddali się po trzecim dniu. Po nieudanym ataku szczytowym zeszli w dół. Zostałem tylko sam w schronisku. Właściciel nawet przychodził zaglądać, czy wszystko u mnie w porządku ze zdrowiem. Wszystko było jak najbardziej OK – miałem zapasy, więc czekałem dalej. Kilka godzin później zaczęły podchodzić inne ekipy do kolejnego ataku szczytowego. Wśród nich znalazła się czwórka zawodowych polskich żołnierzy. Szybko znaleźliśmy wspólny język i umówiliśmy się na atak szczytowy w nocy. Postanowiliśmy wyjść o w nocy – godzinę przed pierwszymi przewodnikami. W pokoju opowiedziałem im wiele rzeczy o chmurach, na co trzeba zwracać uwagę oraz, jak rozpoznawać, czy nocne, bezchmurne niebo będzie zapowiedzią bezchmurnego szczytu. Chłopaki byli bardzo zmęczeni podejściem do schroniska z ciężkimi plecakami. Im również do gustu przypadł klimat Meteostacji. Do godziny przepakowywali się, a później spali. Po godzinie wyruszyliśmy na aklimatyzację. Założyliśmy, że pójdziemy w kierunku plateau, idąc przez dwie godziny do góry, a później wracamy. Ominęliśmy charakterystyczne punkty takie, jak: biały krzyż, czarny krzyż i sypiąca się ściana kamieni. Doszliśmy do poziomu 4048 m Ten punkt można nazwać drogą wyjściową na rozległe plateau. Po godzinie dotarliśmy do schroniska i szykowaliśmy się do nocnego wyjścia. Dodatkową niespodzianką okazała się grupa trzech Polaków, którzy przez trzy dni czekali na dobrą pogodę i się jej nie doczekali. Podarowali mi całą reklamówkę jedzenia, co uzupełniło moje zapasy, dzięki czemu mogłem jeszcze dłużej przeczekiwać niepogodę. Ekipa wyglądała na bogatą, ponieważ miała mnóstwo liofilizatów, miodów, przysmaków i batonów. Dodatkowo wynajęli konia do transportu bagaży i spali w hotelach… ATAK SZCZYTOWY Wstaliśmy o w nocy. Wszyscy nastawiliśmy się na wymarsz o godzinie w nocy. Żołnierze pilnowali każdej minuty, żeby się nie spóźnić. Z racji wykonywanego zawodu, wiedziałem, że w końcu są osoby, na które mogę liczyć pod względem punktualności. Bardzo nie lubię grzebania się i poślizgów. Ja również twardo trzymałem się naszego planu. Co ciekawe, właściciel schroniska włącza agregat prądotwórczy w godzinach oraz na czas wyjścia ekip po w nocy. Bardzo fajnie, ponieważ korytarz jest oświetlony i nawet niektóre pokoje. Wszystkie ekipy wychodzące na szczyt ugadały się, że wyjdą o w nocy. Tylko my wyszliśmy punktualnie co do minuty o w nocy – reszta miała spory poślizg… Cieszyłem się, że miałem żołnierzy w ekipie, ponieważ są oni nauczeni punktualności i bardzo dobrze wiedzą, co oznacza każda minuta spóźnienia. Chłopaki gotowali jedzenie na zewnątrz obiektu, ponieważ mieli kuchenkę na benzynę. Niestety "produkowała" mnóstwo dymu. Zaletą takiej kuchni zdecydowanie jest szybkość gotowania i dostępność paliwa. Żołnierze ustanowili mnie kapitanem drużyny ze względu, na znajomość pogody i rozgryzienie góry Kazbek pod względem jej zmienności. Równo o godzinie w nocy rozpoczęliśmy nasz atak szczytowy. Dlaczego wyszliśmy o w nocy, a nie o pierwszej, jak wspominałem wcześniej? Dlatego, że założyliśmy wędrówkę żołnierskim tempem. Dużo mogliśmy nadrobić. Gdybym szedł z innymi ludźmi, poszedłbym o godzinie w nocy. Dodatkowo wczoraj żołnierze podchodzili do Meteostacji i jeszcze wyszli na aklimatyzację. Musieli mieć choć trochę czasu na sen. Na początku przekroczyliśmy lodowisko pod rurą, skąd nabieraliśmy wodę. Dalsza wędrówka odbywała się po śnieżno-skalistym zboczu w drodze do białego krzyża. Dotąd nie występują żadne trudności – jedynie trzeba uważać na wyjeżdżające kamienie spod stóp. Po chwili usłyszałem spadające kamienie, jakąś lawinę skalną. Krzyknąłem: uwaga lecą kamienie! 15m dalej, za małym zboczem, dokładnie na naszej ścieżce zatrzymała się sterta kamieni. Nawet gdybyśmy stali na drodze ognia, nic by się nie stało, ponieważ kamienie powoli osuwały się po śnieżnym zboczu. W drodze od białego do czarnego krzyża również nie napotkamy żadnych trudności. Wyraźna ścieżka prowadzi do celu. Idziemy śnieżno-skalnymi równinami. Na tym odcinku nawet wyjeżdżające kamenie spod nóg, nie stanowią żadnego zagrożenia, ponieważ pokonujemy bardzo niewielką różnicę wysokości. Za czarnym krzyżem trasa prowadzi pod bardzo długą, sypiącą się ścianą skalną. Zaczyna się ona na wysokości 3900 m a kończy gdzieś około wysokości 4100 m Nie ma znaczenia, o jakiej porze będziemy tędy przechodzić. Kamieni nie wiąże śnieg, ani lód. Co chwilę spada kilkanaście, kilkadziesiąt kamieni na sekundę! Mimo wszystko nie czuliśmy zagrożenia, ponieważ ścieżka prowadziła po lewej stronie moreny bocznej lodowca, co oznacza że kamienie miały jeszcze do pokonania nieckę - takie zagłębienie terenu. Rzadko, który kamień docierał do zbocza prowadzącego do niecki, znajdującej się po przeciwnej stronie. Spadające fragmenty góry musiałby dotrzeć do zagłębienia i dodatkowo wtoczyć się pod pochyłe zbocze, którym szliśmy. Teren uznaliśmy za całkowicie bezpieczny, bo cały czas szliśmy lewą stroną, z dala od kamieni. Na całej trasie trzeba jedynie uważać na jedną dziurę w skalnym podłożu, gdzie z pewnością może wpaść cała noga. Kiedy przechodziliśmy wzdłuż długiej i wysokiej, sypkiej ściany, dźwięk spadających kamieni nie milkł nawet na chwilę. Za ostatnią ścianą, na szlaku, na śniegu, leży fragment seraka, który kiedyś się oberwał. Tutejszy serak jest dużą bryłą błękitnego lodu, leżącą dokładnie na naszej trasie. W nocy nie widać z jakiego zbocza lub grani mógł odpaść tak wielki fragment lodu, ale za dnia zrobi na was ogromne wrażenie! Odtąd rozpoczynamy długie podejście na plateau. Długim i rozległym lodowcem idziemy do góry aż do samej, bezimiennej przełęczy, położonej na wysokości 4450 m Nie widać nawet konkretnej ścieżki, ale kierowaliśmy się tak, żeby iść w zagłębieniu lodowca, a jednocześnie skręcać ku prawej stronie. Na przełęczy pozostało około pół godziny do wschodu słońca. Niebo rozpoczynało się rozjaśniać, wiał silny wiatr, przez co szybko traciliśmy ciepło. Z tego powodu zabrałem więcej ubrań. Żołnierze poszli bardziej „na lekko”, dlatego utworzyliśmy dwie grupy – każda do swojego tempa, aby wszyscy mogli utrzymać ciepło. Ciągle brakowało trudności technicznych, a nawet szczelin. Jedyne, co musieliśmy zrobić, to koncentrować się na trasie, żeby trafić na szczyt. Nie widzieliśmy go z żadnej strony. Znałem teren, stąd powstały dwie wersje: pójdziemy przez zachodni wierzchołek, albo obejdziemy go u stóp góry i rozpoczniemy długi, ale bezpośredni atak szczytowy. Wybraliśmy drugą opcję. Zanim wyruszyliśmy dalej, zrobiliśmy 10min przerwę na odpoczynek i zjedzenie czegoś dobrego. Obchodziliśmy pierwszy ze szczytów dolną częścią lodowca, utrzymując stałą wysokość, aż dotarliśmy do stromego podejścia. Zachodni wierzchołek widziałem bardzo dobrze. Przecinała go dość spora szczelina. Wybierając pierwszą wersję, musielibyśmy przekraczać dość duży serak i wielką rozpadlinę na śnieżnej grani. Na stałej wysokości, równej wysokości przełęczy – 4450 m szliśmy tyle, aż miniemy serak i szczelinę wysoko ponad nami oraz zobaczymy większe zbocze góry, za którym miał być wierzchołek Kazbeku. Szczyt jeszcze długo pozostawał w ukryciu. Wyjście ponad poziomem 4000 m Niesamowity wschód słońca Tymczasem wschodziło słońce… Spoglądaliśmy na chmury. Ponad ich poziom wystawały góry: Elbrus i Uszba – dwa bardzo charakterystyczne szczyty. Dodatkowo jakaś inna, nieznana nam góra „walczyła” z chmurami o utrzymanie się na widoku. Całe niebo było bezchmurne i mocno niebieskie. Cieszyliśmy się, ponieważ widzieliśmy, jak słońce oświetla chmury od góry, tworząc piękną grę kolorów. Dodatkowo przez przełęcz 4450 m przechodziła pojedyncza duża chmura, dodając kolorytu otoczeniu. Słońce aktualnie oświetlało wierzchołki najwyższych szczytów. Żywo pomarańczowe barwy chmur i lodowców przyczyniły się do kolejnej przerwy. Koniecznie musieliśmy zrobić dużo zdjęć. Jak tu jest pięknie! Po dłuższej serii zdjęć, skręciliśmy o 90° w prawo. Zaczęliśmy podchodzić bardzo stromym zboczem w stronę szczytu. Żadnych trawersów. Linia prosta i do góry. Żołnierze szli dwójkami do góry. Ja wchodziłem jako pierwszy, poszukując dalszej drogi. W pewnym momencie zauważyłem piękny uskok lodowcowy, który musieliśmy przekroczyć w poprzek. Z jego poziomu wyłania się słynne podejście podszczytowe, o nachyleniu około 45°. Tuż przed nim, wchodzimy na śnieżną przełęcz z nawisami, gdzie ciągle wieje wiatr. Kilka metrów pod nią wykopałem czekanem małe siedzisko. Czekałem na ekipę. Kiedy podeszli w miarę blisko, wyruszyłem dalej – na najbardziej strome zbocze całej trasy. Dodatkowo zobaczyłem widmo Brockenu. Obowiązkowo zrobiłem zdjęcie. Na Kazbeku "zaliczyłem" moje ósme widmo w górach. Od teraz stawiałem kilkadziesiąt kroków i przerwa. Kilkadziesiąt kroków i postój. Z powodu zacienionego podejścia i silnego wiatru, najbardziej odczuwałem chłód. Podejście jest męczące, ale nie trudne. Nie wolno się rozluźnić, ponieważ za nim znajduje się drugi śnieżny i stromy stok, będący jednocześnie drogą na szczyt. Wymaga dokładnie tyle samo sił, co pierwsze nachylenie terenu. W internetowych relacjach zawsze czytamy o 50-metrowym, wyrypiastym podejściu, ale to nieprawda. Cały odcinek składa się z dwóch zboczy, po około 30m. Dopiero teraz mogłem powiedzieć – jestem na szczycie! Cieszyłem się, ponieważ widok naprawdę wgniatał w ziemię! Teraz podziwiałem chmury cumulus congestus z góry, co jest bardzo rzadkim widokiem! Dodatkowo druga część terenu (zachodnia) pozwalała podziwiać inne góry. Na szczycie stanąłem 24 czerwca 2014, o godzinie rano gruzińskiego czasu. Wczesnoporanne słońce pozwalało cieszyć się krystalicznie czystym niebem. Widok nad chmurami najbardziej przyciągał wzrok, dlatego właśnie tam zrobiłem najwięcej ujęć. Usiadłem na szczycie i podziwiałem, podziwiałem, podziwiałem… Za 20min wszedł gruziński przewodnik, który cały czas szedł za naszą ekipą. W dniu jutrzejszym miał wyprowadzić dziewczynę na szczyt. Za kolejne 20min na wierzchołek Kazbeku weszli żołnierze. Wyciągnęli flagę Polski i fotografowaliśmy zdobycie góry. Staliśmy na razie w czwórkę. Jeden z żołnierzy jeszcze walczył z samym sobą. Wchodził jak pająk – na kolanach. Słyszeliśmy go, co mówił, stąd wiedzieliśmy, że wszystko jest OK. W takiej pozycji podchodził jeszcze przez około godzinę… Gruziński przewodnik zrobił sobie z nami zdjęcie i z flagą Polski. Pytał nas o różne szczegóły: skąd jesteśmy, jak nam się podoba w Gruzji, itp. Przewodnik zapytał nas jeszcze o możliwość przesłania mailem zdjęć ze szczytu, kiedy dotrzemy do domu. Zgodziłem się. Po 50min spędzonych "u góry", rozpoczęliśmy zejście, ponieważ żołnierze mieli lżejszy ubiór. Czwarta osoba, wspinająca się na kolanach, szła z innymi, którzy jeszcze tego dnia zdobywali Kazbek. Chłopaki uzgodnili, że będą czekać na kolegę na przełęczy – tam, gdzie nie wieje mocny wiatr. Najważniejsze, że czuł się dobrze i miał wolę wejścia. Jego kompani nie zostawiliby go, ale on sam powiedział: "schodźcie, bo się wychłodzicie, a ja pójdę za innymi i spotkamy się na przełęczy". Na trasie nie przekraczaliśmy żadnych urwisk, ani szczelin. Pewnie gdzieś były, ale w czerwcu warstwa śniegu jest bardzo gruba i mocno zmrożona. Widząc, jak wygląda teren, przystaliśmy na jego prośbę. Za nim podchodził jeszcze inny pan w zielonej kurtce. On również pochodził z Polski. Miał wielkie obawy przed kopułą szczytową, ponieważ czytał o bardzo stromym podejściu, a on się nigdy nie wspinał i bał się odpadnięcia od ściany. Szybko naprostowaliśmy jego myśli, ponieważ Kazbek, to nie żadna ściana, z której można odpaść, ale raczej podwójne, strome podejście. On również wchodził jak pająk – na czterech – dlatego dodawaliśmy mu otuchy, żeby nie rezygnował, a dalej parł do przodu, bo szkoda byłoby zmarnować okazję do wejścia na górę. Rozległa przełęcz na wysokości 4450 m - we mgle raczej na pewno zgubimy drogę... Ogromne przestrzenie - dobre przygotowanie na temat ukształtowania terenu przyda się już przed wyjazdem... Idziemy w stronę szczytu Strome podejście powyżej 4700 m Ostatnie, ale najbardziej męczące podejście - kopuła szczytowa Na szczycie DROGA POWROTNA ZE SZCZYTU DO METEOSTACJI PRZEZ LODOWIEC W drodze powrotnej spotkaliśmy jeszcze dwóch Czechów po 50-tce, którzy również wchodzili na Kazbek. Mieli rozbity namiot na plateau na wysokości 4400 m Zbudowali potężny, śnieżny mur, ponieważ przez ostatnie 4 dni wiały silne wiatry. Zbudowali naprawdę dobre schronienie. W końcu doczekali się swojego wyjścia. Im również powiedzieliśmy gdzie iść, i że naprawdę warto, bo dzisiaj widoki są niepowtarzalne. Od plateau słońce zaczęło bardzo szybko nagrzewać śnieżne powierzchnie. Powyżej 4000 m powstał nawet wodospad! Zrobiło się bardzo gorąco, a ciepło oddawane przez białe powierzchnie, powodowało, że w rejonach podszczytowych tworzyły się chmury. Ekipy, które na szczyt wchodziły dwie godziny później, nie miały żadnych widoków z wierzchołka głównego. Konwekcja i rozprężanie mas powietrza opływających szczyt, powodowało, że tylko jego rejon spowijały chmury kształtem przypominające czapkę… To właśnie był główny argument, który przemawiał za mną, żeby marznąć na plateau, ale mieć widoki… Całe wejście na szczyt zajęło mi 5h 26min od Meteostacji, a chłopakom 5h 57min. Inne ekipy potrzebowały więcej niż 7h. Wiedzieliśmy to, ponieważ spotkaliśmy się w schronisku i opowiadaliśmy o naszych wejściach oraz emocjach. Dalsze zejście od plateau do Meteostacji (miejscowi nazywają schron Bethlemi Hut) upływało spokojnie. Cały czas poświęcałem na fotografowanie trasy przejścia i podziwianie pięknych panoram. Dopiero teraz mogłem dostrzec, jak ogromny jest lodowiec, z którego oberwał się serak leżący na szlaku. W pobliżu widać nawet dwie bryły, ale druga z nich leży nieco dalej od trasy. Po lewej stronie, z dala od ścieżki, znajduje się również ogromny lej, a raczej dziura, do której ktoś nawet podszedł. Naprawdę robi wielkie wrażenie! W okolicach ściany skalnej nasłuchiwaliśmy spadających co chwilę kamieni. Rozebraliśmy się do krótkich koszulek, ponieważ słońce niesamowicie grzało. Do schroniska dotarliśmy o godzinie Cieszyliśmy się z sukcesu, a w szczególności z niepowtarzalnych widoków. Były nieprzeciętne! W schronisku spotkaliśmy parę Słowaków, którzy mieli obawy, czy w ogóle iść na szczyt. Opowiedzieliśmy im naszą historię, o tym jak przebiega trasa, oraz o tym, jakie są trudności na trasie. Zachęciliśmy ich do wyjścia w góry, ponieważ szkoda by było, gdyby tyle przyjechali i później podeszli, tylko po to, żeby się zawrócić. Poczuli się zachęceni i jak się dowiedzieliśmy, za cztery dni weszli na Kazbek. Na zewnątrz gotowaliśmy jeszcze obiad, aby uzupełnić wszelkie kalorie. Każdy, kto tego dnia wyruszył ze schroniska, wszedł na szczyt i mógł cieszyć się pięknymi przeżyciami oraz widokami. Szklane zejście ze szczytu (tędy nie schodzimy, jeśli wybierzemy drogę okrężną) Zejście z rozległej przełęczy na wysokości 4500 m Serak leżący na szlaku Żmudna droga powrotna przez lodowiec - tutaj najbardziej "pali" słońce POWRÓT Z METEOSTACJI W Meteostacji postanowiliśmy, że śpimy tylko przez trzy godziny i rozpoczniemy zejście do bazy namiotowej przed potokiem (patrząc od strony góry Kazbek). Po południu chmur na niebie przybywało. Niebieskie niebo gdzieś zniknęło. Co chwilę padała krupa (opad podobny do kulek styropianu powstający zazwyczaj w temperaturach 0°C - +2°C), a poniżej deszcz i śnieg. W drodze powrotnej przez lodowiec z dwoma skupiskami szczelin, szliśmy we mgle. Przez 5 dni pobytu w schronisku zauważyłem, jak wiele ubyło pokrywy śnieżnej. Całe podejście do Meteostacji pokonywałem w białym puchu, a teraz wędrowaliśmy po skałach i kamieniach… Z lodowca również znikała pokrywa śnieżna… Niesamowite, jak szybko "zima" ustępowała miejsce wiośnie! Przyszedł czas na morenę boczną, gdzie łatwo można pobłądzić. Jako, że cały czas utrzymywały się mgły, wiedziałem, że będzie znacznie trudniej niż wtedy, gdy samemu podchodziłem do Meteostacji. Szukanie właściwej drogi trwało godzinę. Trzymaliśmy się fragmentów wydeptanych, licznych ścieżek, i tak pomału dochodziliśmy do bazy namiotowej. Zieleń traw i mnogość kwiatów wręcz męczyła wzrok! Czuliśmy, że nagły przeskok z surowych i lodowcowych gór do kolorowego świata, po prostu powodował zmęczenie oczu. Nasz wzrok przyzwyczaił się do odbierania tylko trzech barw: niebieskiego nieba, brązowych skał i białego śniegu. Przyznam, że było to dziwne uczucie, ponieważ nigdy tak nie miałem, żeby piękne kolory wiosny powodowały przeciążenie oczu… Polana na której staliśmy, to Saberdze, czyli miejsce, gdzie większość ekip rozbija namioty. Żołnierze zostawili pod jedną ze skał depozyt, dlatego teraz szukali go, żeby zabrać swoje rzeczy. Nawet pomyśleliśmy, że skoro nie zdecydowaliśmy się na nocleg w Meteostacji, to wyśpimy się tutaj. Piękna przyroda wręcz zachęcała, żeby odpocząć, ale jeden z kompanów nagle rzucił hasło: "idziemy do Kazbegi!". Zgodziliśmy się i dalej schodziliśmy w kierunku zielonych polan. Rwący potok przekroczyliśmy z łatwością. Po około półgodzinnej wędrówce zatrzymaliśmy się w miejscu, gdzie po raz pierwszy rozbiłem namiot. Teraz ja poszedłem po swój depozyt ukryty za półką skalną. Zostawiłem około 7kg rzeczy. Plecak ponownie zrobił się bardzo ciężki. Nie bez powodu na każdej wyprawie zyskuje on miano "za ciężkiego dziada". Do tego momentu padał deszcz, ale czym niżej schodziliśmy, tym pogoda wydawała się przyjemniejsza. Zachwycaliśmy się mnogością barw kwiatów oraz wspaniałym, zielonym otoczeniem. Ponownie zobaczyłem kamień z namalowanym punktem wysokościowym 2944 m Pomyślałem, że tutaj rozbiję namiot i następnego dnia zejdę do Kazbegi. Patrząc z drugiej strony: skoro wszyscy razem postanowiliśmy, że schodzimy do wioski, to chciałem koniecznie dotrzymać słowa. Plecak dawał się we znaki, ponieważ co kilkanaście metrów musiałem przystawać i odpoczywać. Żołnierze mieli znacznie lżejszy sprzęt, tylko dlatego, że kończyli swoją przygodę, a ja w planach miałem jeszcze Elbrus. Na Przełęczy Arsha 2944 m zrobiliśmy widokowy odpoczynek. Stąd dalej – drogą grzbietową – rozpoczęliśmy kolejny etap schodzenia. Podziwialiśmy kwitnące azalie ozdabiające zbocza. Odtąd z nami schodzili również inni turyści, którzy przychodzą na przełęcz Arsha, by zobaczyć lodowiec. Przełęcz jest dostępna dla każdego, ponieważ na szlaku nie występują żadne trudności. Nawet spotykaliśmy polskie matki z dziećmi. Ich pociechy z pewnością miały jedne z najpiękniejszych wakacji. Będą miały co wspominać. Przy tablicy edukacyjnej widocznej trochę powyżej ostatnich krzaków, położyłem się na ziemi. Za ciężki dziad mnie dosłownie zajeżdżał. Uznałem, że wejście na szczyt i powrót do Kazbegi w ciągu jednej doby, to bardzo duży wysiłek, biorąc pod uwagę mój plecak. Do tego dochodzi nieprzespana noc. Żołnierze pocieszali mnie, że widać kościół i pozostała już tylko wijąca się droga do wioski. Całą okolicę spowijały bardzo gęste mgły, ale dalej starałem się walczyć z za ciężkim dziadem do samego końca. Palce u nóg zdarłem do krwawiących ran, a to ze względu na nierówne kamienie wystające z powierzchni utwardzonej drogi. Żołnierze zachęcali mnie dalej, ponieważ gdzieś, na dole, mieli upatrzone pokoje u jakiejś pani, gdzie moglibyśmy się przespać w normalnych warunkach. Tak naprawdę nie mieli nic zarezerwowane, ale liczyli, że będą dostępne pokoje, ponieważ mieliśmy spać w domu prywatnym. Kwitnące azalie pokrywają całe zbocza gór na wysokości 2200 - 2700 m Pozostał jeszcze do przejścia odcinek z Tsminda Sameba do Gergeti i dalej – do centrum Stepantsminda. Z powodu bólu i przeciążenia, szukałem ścieżek skracających przejście. Częściowo udało mi się skorzystać z wydeptanych dróżek, którymi początkowo podchodziłem, jednak każdy skrót pogłębiał odciski na palcach u nóg, bo musiałem mocno hamować. Czułem się przeciążony plecakiem. Czasem jednak przelatywała przez moją głowę myśl, że przecież to wszystko wnosiłem w pełni sił, na wysokość blisko 3 000 m a teraz odczuwałem każdy kilogram. Szybko starałem siebie usprawiedliwiać w jakiś sposób, np. że nie przespaliśmy nocy i w ciągu jednego dnia schodzimy ze szczytu Kazbek, aż do samej wioski. Dodatkowo schudłem 7kg, ponieważ przez ostatnie dwa dni przeczekiwania w Meteostacji, zjadłem zaledwie jedną czekoladę i jeden garnek makaronu. Jak dla mnie, to zdecydowanie za mało. Wszelkie zapasy zostawiłem na atak szczytowy, których użyłem w najbardziej odpowiednim momencie. Podczas schodzenia z Tsminda Sameba, coraz bardziej bolały mnie palce od obtarć. Fizycznie ciągle czułem się dobrze. W padającym deszczu dotarliśmy do obrzeży dzielnicy Gergeti, gdzie bez żadnych map szukaliśmy drogi do centrum, idąc gdzieś pomiędzy gruzińskimi chatami. Tamtejsi mieszkańcy przyglądali się nam i na pewno myśleli, co tu robimy, ponieważ drogi turystyczne przebiegały zupełnie gdzie indziej. Nowa, wytyczona przez nas trasa była bardzo dziwna i wąska, ponieważ przechodziliśmy pomiędzy sypiącymi się chatami. Czasami mieliśmy wrażenie, że dopiero kończy się XIX wiek… Klimat miejscowości bardzo nam się spodobał, ponieważ oddawał prawdziwy charakter gruzińskich wiosek. Co najbardziej mnie zachwyciło, to plątanina czerwonych rur gazowych, które tworzyły niezwykłą mozaikę. Za chwilę jeden z żołnierzy powiedział: „rób zdjęcie!, to wygra każdy konkurs”. Pomimo wielkiego bólu, zacząłem dokładnie tak samo myśleć, ponieważ widzieliśmy coś innego i niespotykanego w Europie. Szukając drogi do centrum wśród ślepych uliczek w Gergeti, w końcu dotarliśmy do większej ulicy, która okazała się właściwym szlakiem turystycznym. Doszliśmy nią do Drogi Wojennej. Wystarczyło, że przekroczyliśmy most na szerokiej i rwącej rzece, by zatrzymał nas przypadkowy Gruzin. Machał rękoma, żebyśmy wstąpili do jego lokalu. Od razu nalał czaczę do literatek stojących na parapecie dla każdego z nas – czacza, to ich narodowy wysokoprocentowy napój alkoholowy. Alkoholu nie piję i nawet nie miałem siły na nic więcej. Czułem tylko ból, dochodzący z mocno obdartych palców od nieustannego hamowania na stromych zboczach. Przy chacie, gdzie zatrzymał nas Gruzin, zrzuciłem plecak i padłem plackiem na niego. Teraz marzyłem o dotarciu do wspomnianej chaty przez żołnierzy i o zdjęciu butów. W szczególności chciałem uwolnić się od wgniatającego w ziemię plecaka… Jeszcze jeden "rzut" na Kazbek z chaty, gdzie wynajęliśmy pokój Plątanina czerwonych rur gazowych W STEPANTSMINDA Po kilkunastu minutach wędrówki od lokalu Gruzina, dotarliśmy do wymarzonej chaty. Zadziwiła mnie nowoczesnością. Chociaż z zewnątrz wyglądała, jak typowa chata wiejska, to w środku łazienka była wykończona typowo w europejskim stylu, wykafelkowana w najnowocześniejsze wzory. Osprzęt i armatura również stały na najwyższym poziomie. Jednak największą uwagę przyciągały sprzęty elektroniczne. Pomimo religijności rodziny zamieszkującej ten budynek, nie dało się nie zauważyć techniki takiej, jak: wieża, router, Internet, laptopy, itp. Dodatkowo właścicielka wypożyczyła nam jeden laptop, gdzie żołnierze głównie korzystali z Facebooka . Trzymałem się swojej zasady, mówiącej że na urlopie nie korzystam z Internetu, ani telewizji, ponieważ po to właśnie wyjechałem w dalekie góry, żeby odciąć się od świata. Regionalna muzyka jak najbardziej wchodziła w grę. Chciałem się wyciszyć i żyć tym, co mnie aktualnie otacza. Teraz liczyło się otoczenie góry Kazbek. Na ścianach wisiały dywany i mnóstwo prawosławnych, świętych obrazów. Największy z nich przedstawiał zwierzchnika ich kościoła. Właścicielka nie rozumiała naszego języka, ale rękami i pojedynczymi rosyjskimi słowami dogadaliśmy się i nawet wynegocjowaliśmy cenę pobytu. Żołnierze spali tu trzy dni temu, dlatego ucieszyła się, że po raz kolejny ją odwiedzili. Tym razem zapłacili za dwie kolejne noce. Ja również. Po zameldowaniu, od razu skorzystaliśmy z łazienki, żeby się wykąpać. Po całym tygodniu, chyba każdy z nas czuł się wyjątkowo nieświeżo… Chłopaki dodatkowo poszli do lokalu Gruzina, który polewał czaczę. Mieli okazję spróbować pysznych, gruzińskich szaszłyków. Niestety nie miałem sił – zasnąłem na siedząco na krześle. Powiedziałem, że jak wskoczę do łóżka, to jeszcze w powietrzu usnę. Nawet nie zdążyłem wskoczyć, a już zasnąłem… Żołnierze namawiali mnie na alkohol, ale jako, że nie nie piję go od 2008 roku, skutecznie im odmawiałem, mając bardzo przekonywujący argument – jeden z kompanów nie mógł spożywać nabiału pod jakąkolwiek postacią. Wtedy mówiłem: „napij się mleka, albo mam dobry żółty ser”. Wystarczyło raz i od razu się zrozumieliśmy. Chłopaki jeszcze pili czaczę do północy. Kiedy butelka się skończyła, wyszli na ulicę i pukali do drzwi, poszukując kogoś, kto sprzeda im butelkę o tej porze. Trafili w dziwne miejsce, ponieważ dotarli do jakiejś chaty, gdzie o tej porze dwóch niskich, wytatuowanych facetów trenujących jakąś formę zapasów, czy też sportów walki, otworzyło im drzwi. Na początku byli przerażeni, ale nawet tacy ludzie są do nas bardzo dobrze nastawieni. Szybko wytrzasnęli nie wiadomo skąd wymarzoną butelkę i sprzedali ją za niższą cenę… Żołnierze pili jeszcze do drugiej w nocy. Na szczęście zachowywali się cicho i nie broili. Po prostu cieszyli się swoim towarzystwem i opowiadali własne przeżycia. Nastał kolejny dzień. Wszystkich interesowała pogoda, ponieważ chcieliśmy wejść do kościółka i nacieszyć się tamtejszym otoczeniem oraz niepowtarzalną przyrodą, przy dobrych warunkach. Poranek upływał na pakowaniu rzeczy i podziale żywności, po czym o tylko ja i jeden z kompanów – Piotrek – wyszliśmy najbardziej stromym szlakiem do kościółka. Reszta postanowiła, że wyruszy godzinę później, ponieważ chcieli jeszcze zakupić trochę żywności i zjeść coś ciepłego. Cieszyłem się z tej decyzji, bo idąc wcześniej, utrzymaliśmy bardzo dobre oraz szybkie tempo, przez co chmury konwekcyjne nie zdążyły przysłonić nam widoków. Podczas wędrówki wykonałem dziesiątki zdjęć okolicznych polan, koni, kwiatów, zboczy górskich, chmur i samego podejścia. Byłem po prostu zachwycony tą piękną krainą. Zresztą każdy, kto tędy przechodził, podziwiał okoliczne cuda przyrody. Największe wrażenie wywarł na nas tunel z gałęzi drzew, na tle żółtych polan, Swoją barwę zawdzięczały kwitnącym jaskrom ostrym. Powyżej tunelu weszliśmy na teren Tsminda Sameba. Panowie mogą wchodzić w normalnym stroju tak, jak przyszli, a kobiety musiały nałożyć nakrycie głowy oraz suknię, żeby zasłonić kolana. Niektóre kobiety wyglądały, jakby szły do ślubu. Zwiedzając okolicę, w pełni uszanowaliśmy to miejsce, kulturę oraz wierzenia lokalnych ludzi. Nie żartowaliśmy, nie śmialiśmy się, ani nie gadaliśmy głupich rzeczy, oraz przestrzegaliśmy wszystkich przepisów, które wypisane zostały na tablicy kościelnych murów. Dla Gruzinów Tsminda Sameba jest najświętszym miejscem, dlatego chcieliśmy uszanować ich kulturę. Z pewnością tego samego oczekiwalibyśmy u nas. Z dala od kościółka, na rozległej polanie, rozsiedliśmy się, podziwiając przepiękne widoki, ciągle mając piękną pogodę. Mieliśmy idealne warunki na wypoczynek. Na razie byliśmy tu tylko ja i Piotrek. Za godzinę, na miejsce miała dotrzeć pozostała trójka. Kolega odpoczywał, a ja postanowiłem, że pójdę jak najwyżej do godziny po czym zacznę schodzić. Przyciągała mnie mnogość kwiatów i ich kolorów. Koniecznie chciałem je sfotografować. Piotrek zdziwił się trochę, że jeszcze chciało mi się po Kazbeku iść do góry… Bez plecaka mogłem pokonywać każde stromizny, będąc całkowicie wolny. Mogłem iść, gdzie tylko nogi poniosą. Czasami cytowałem sobie w głowie pewne powiedzenie: „niebezpiecznie czuję się w momencie, gdy przekraczam próg mojego domu, bo nigdy nie wiem, gdzie mnie poniosą moje nogi…”. Tak się właśnie teraz czułem. O bezpieczeństwo nie musiałem się obawiać, ale raczej o to gdzie dojdę, ponieważ tego nawet ja sam nie wiedziałem... W drodze do Przełęczy Arsha spotkałem kobietę po 50-tce, która poprosiła mnie po rosyjsku, żebym zrobił jej zdjęcie, ponieważ szła sama. Ja też coś odpowiedziałem, ale po polsku. Zdziwiła się, że jestem z Polski. Poznana kobieta o imieniu Jola, również zaczęła rozmawiać po polsku. Szybko złapaliśmy wspólny język i opowiadaliśmy o swoich przeżyciach. Uścisnęliśmy się nawzajem w trakcie rozmowy, ponieważ nikt z nas nawet nie myślał, że daleko od naszego kraju spotkamy rodaków. W trakcie podziwiania panoram, dodatkowo pokazałem zdjęcia ze szczytu Kazbek. Kobieta była zachwycona widokami ze szczytu. Cieszyła się również, że mogła zobaczyć mnóstwo kwitnących azalii i krów, które dosłownie zablokowały nam przejście na szlaku, ponieważ właśnie to miejsce upatrzyły sobie na pastwisko. Powiedziałem wówczas, że azalie są piękne, ale za przełęczą czekają całe polany pokryte mnóstwem kolorowych kwiatów, które wręcz wyciszają człowieka. Po dłuższej rozmowie pożegnaliśmy się, uścisnęliśmy się jeszcze raz i życzyliśmy sobie wspaniałych przeżyć. W wyznaczonym czasie dotarłem tylko do wysokości 2700 m – do drugiej tablicy edukacyjnej. Za chwilę rozpocząłem zejście i dołączyłem do żołnierzy, którzy już w komplecie siedzieli na polanie. Na zakończenie udanego wyjazdu żołnierze zrobili sesję z flagą Polski. Podskakiwaliśmy, próbując uchwycić moment, w którym byliśmy w powietrzu najwyżej. Zdjęcia wyszły bardzo ciekawie. Ciesząc się tak wspaniałymi widokami, rozpoczęliśmy zejście do wynajętego domu. Dla chętnych i zainteresowanych: idąc z centrum (tam, gdzie stoi mnóstwo taksówek) trzeba iść w stronę kantoru i za nim skręcić w uliczkę w lewo. Teraz trzeba iść do jej końca (do skrzyżowania) i skręcić w prawo. Za 5 metrów ponownie w lewo, idąc uliczką do góry. Pierwsza uliczka skręcająca w prawo od niej jest drogą do domku tej kobiety, u której wynajęliśmy pokoje. Wędrując uliczką, skręcamy do drugiego domostwa (czteroczęściowa, fioletowa, metalowa brama z ławką na zewnątrz). Trzecia część to drzwi wejściowe. Trzeba uchylić mechanizm otwierający drzwi i po prostu wejść na teren podwórka. Pokazać, że chcesz noclegi i sprawa będzie załatwiona od ręki. Piękne kwiaty na przełęczy Arsha Po powrocie do chaty zachwycaliśmy się niesamowitym widokiem na Kazbek. Kobieta miała naprawdę bardzo dobrze umiejscowiony dom, ponieważ widzieliśmy z niego bezpośrednio cały szczyt i drogę do Tsminda Sameba. Mogliśmy stąd zobaczyć 3km różnicy poziomów pomiędzy kościółkiem, a szczytem Kazbek. Również z tego miejsca widzieliśmy, ile tak naprawdę znaczy 3km wysokości. Tyle wystarczyło, by tu – na dole – panowało piękne lato, a tam – u góry – skrajna, mroźna zima. W ciągu jednego dnia widzieliśmy dwie przeciwstawne sobie pory roku. Żołnierze przygotowywali się do wyjazdu do Batumi nad morze. Mi tymczasem pozostał jeszcze jeden dzień. Zbyt mało, żeby ruszyć gdziekolwiek, do innych miast Gruzji. Postanowiłem, że ostatniej doby podejdę do 3000 m i sfotografuję słynne już kwieciste polany, które tak bardzo mnie zachwycały i o których tyle opowiedziałem spotkanej kobiecie na szlaku. Następnego dnia wstałem po godzinie pożegnałem się z chłopakami i wyruszyłem na szlak. Dlaczego tak wcześnie? Ponieważ w okolicach lodowca bardzo wcześnie powstają chmury konwekcyjne, a mi zależało na świetle słonecznym powyżej 3000 m co było możliwe tylko w godzinach porannych. W lesie spotkałem dwie młode dziewczyny, wracające z kościółka. Okazało się, że również były Polkami. Opowiedziałem im o pięknych kwiecistych polanach, do których właśnie szedłem. Żałowały, że nie miały już czasu, ponieważ spieszyły się do Tbilisi. Jako, że wędrowałem sam, utrzymywałem bardzo szybkie tempo. Cieszyłem się wręcz bezchmurnym niebem. Bardzo szybko zdobywałem kolejne metry wysokości. W drodze fotografowałem nie tylko piękne azalie, czy też ogrom barw innych kwiatów, ale również dziesiątki krów, które objadały się trawą przy ścieżce. Krowy przechodziły dosłownie na odległość jednego metra. Są przyzwyczajone do widoku człowieka i chodzą swoimi, wyznaczonym ścieżkami. Na przełęczy temperatura znacznie spadła, ale kiedy zaświeciło słońce, było bardzo przyjemnie. Co chwilę znikało za niewielkimi chmurami, które powstawały w okolicach lodowca. Za przełęczą znajdowały się przepiękne polany, o których wiele razy wspominałem. Właśnie tutaj rozbiłem namiot pierwszego dnia w drodze na Kazbek, ale wówczas nie widziałem tylu kwiatów. Na miejscu spędziłem ponad godzinę, zachwycając się ilością kwiatów i ich kolorami. Wykonałem dziesiątki zdjęć, które obowiązkowo miały trafić na obraz po przyjeździe do domu. Wędrówka pomiędzy krowami to pewien odcinek szlaku Po dłuższym zachwycie tutejszą okolicą rozpocząłem zejście do Stepantsminda. W drodze powrotnej również fotografowałem okolicę, ponieważ teraz widziałem to, co miałem za plecami. Do domu wróciłem po godzinie Resztę doby poświęciłem na przepakowania, gotowanie obiadu i odpoczynek. Kolejnego dnia miałem pojechać w stronę Elbrusa… Tak też zrobiłem. Po godzinie kolejnego dnia pojechałem marszrutką do Tbilisi. Kierowca żądał tylko 10 GEL za transport. Dziwiłem się, z jaką prędkością jeżdżą busy w Gruzji. Licznik cały czas wskazywał 130-150 km/h! Na drodze z ograniczeniem do 60km/h, kierowca z tak dużą prędkością wyprzedzał nawet radiowóz policyjny… Miałem wrażenie, że marszrutka pełna ludzi jest najszybszym pojazdem. Nic innego nie jeździło tak szybko… W drodze do Tbilisi zachwycałem się niezwykłymi widokami z Drogi Wojennej. Wiele z oglądanych gór zachęcało mnie, by wysiąść i wejść na ich szczyty. Tak bardzo chciałem tam być! Zieleń traw i wielkich polan wręcz powalała na kolana! Podobnych widoków nie oferują Tatry, ani nawet Alpy! Gruzja to zupełnie inny, piękny świat. Czy lepszy? Nie wiem – po prostu jest inaczej. W Tbilisi na dworcu w Didube spotkałem ekipę z Polski, którą mijaliśmy na morenach bocznych we mgle podczas powrotu. Wymieniliśmy nasze doświadczenia i opowiedzieliśmy o swoich przeżyciach. Dopiero po udałem się w stronę lotniska, ponieważ samolot powrotny miałem dopiero po godzinie rano kolejnego dnia… Z tego powodu opóźniałem wyjście. Na miejscu zjadłem najdłuższy kebab, jaki serwowano. Kosztował 9 GEL. Zdecydowanie wypełni żołądek każdego głodomora, a w smaku naprawdę był najwyższej klasy. Na lotnisko wynająłem taksówkę. Dowiedziałem się, że na dworcu nie zobaczę legalnych taksówek. Każdy może zostać taksówkarzem. Kierowcy kupują w sklepie lampę na magnes z napisem TAXI, kładą ją na dachu swojego samochodu i w ten sposób zarabiają. Nie przeszkadzał mi ten proceder, bo najważniejsze, że mało brali i wiedzieli gdzie jadą. U kierowcy w bagażniku zauważyłem słynną lemoniadę gruzińską. Wyciągnął kubeczek i polał tego dobrego napoju, po czym pojechaliśmy na lotnisko. Na miejsce dotarliśmy szybko i bez żadnych problemów. Gruzję trudno było mi opuszczać... Teraz moje myśli zaprzątała Rosja – jakie mogą wystąpić problemy… PRAKTYCZNE INFORMACJE Bilet lotniczy: LOT – 1143zł w obie strony (w WizzAir bilety są tańsze, ale wymagają opłaty za bagaż rejestrowany, co jak się okazało, jest droższe i łączna kwota biletu wyniosła 1200zł). Dodatkowo tanie linie lotnicze stosują technikę overbooking – dlatego nie chciałem uniknąć rozczarowania na moim urlopie, bo kto wie, czy to właśnie na mnie nie trafi… Mało kto wie o procederze, a jednak jest zapisany w regulaminie każdych tanich linii lotniczych. Overbooking to sprzedawanie większej ilości biletów, niż jest miejsc w samolocie. W dniu wyjazdu może powstać ryzyko, że kogoś nie wpuszczą na pokład. Ja kupiłem opcję z LOT, dlatego wyjazd był pewny. Obecnie do Tbilisi latają Embraery 190, które są komfortowe i bardzo czyste. Zdecydowanie polecam. Taksówka z lotniska Tbilisi do Tbilisi Didube – dworzec marszrutek i TAXI – 30 GEL. Warto wziąć taksówkę, ponieważ do najbliższej marszrutki trzeba czekać 3 godziny. Nawet taksówkarze wyciągną najnowszy model smartfona, pokażą ci godzinę i wytłumaczą, że nie warto tyle czekać. Mają rację, bo chociaż marszrutka jest dopiero po godzinie to po prawej stronie na targowisku Didube stoi taksówkarz – rodowity mieszkaniec Stepantsmindy, który codziennie jeździ za 15-20 GEL do Kazbegi (Stepantsminda) i robi dodatkowo dwa przystanki: przy Annanuri – Zamek i Gudauri – "Koloseum". Naprawdę warto wydać te 15-20 GEL i pojechać taksówką do Stepantsmindy tak wcześnie, ponieważ konwekcja jeszcze nie działa o poranku i tylko wtedy nacieszysz się wspaniałymi widokami na kaukaskie góry przy pięknej pogodzie. Później szczyty spowijają gęste chmury. Na miejsce dotarłem o godzinie rano, co pozwoliło mi poświęcić dosłownie cały dzień na dojście w okolice bazy namiotowej Saberdze, położonej na wysokości 3000 m Kazbegi – od 2007 roku wioska nazywa się Stepantsminda i tą nazwą należy się posługiwać. Kierowcy marszrutek używają jeszcze nazwy Kazbegi, ponieważ stara nazwa lepiej się utrwaliła na świecie. Gaz – chociaż ta kwestia budzi największe obawy, to nie warto jechać na ulicę Mitskiewitcha w Tbilisi i szukać sklepu sportowego z gazem. Szkoda czasu. W Stepantsminda każda marszrutka ma w swoim bagażniku co najmniej pięć butli. Zapytaj kierowcę, a od razu przyniesie ci kartusz ze swojego pojazdu. Gdyby jakimś cudem skończył się gaz, to warto wyciągnąć kartkę z napisem: არის შესაძლებლობა ყიდვის გაზი? I pokazać ją losowemu taksówkarzowi. Oni też czują pieniądz i mają ukryte butle w swoich stodołach… Koszt: około 30-40 GEL za duży kartusz Coolemana. W Meteostacji podobnych kartuszy znalazłem jeszcze więcej… jednak zanim tam dojdziesz, z pewnością będziesz chciał zjeść coś ciepłego, ponieważ masz dwa dni drogi do schronu… Ludzie – są po prostu bardzo gościnni. Kwestie bezpieczeństwa nie powinny być nawet w ogóle poruszane. Każdy ci pomoże – nawet zapaśnicy o dwunastej w nocy wytrzasną dla ciebie butelkę wódki, gdy inni już dawno śpią… W miarę upływu lat, gdy turystyka będzie się bardziej rozwijać, chęć pomocy będzie stopniowo i powoli zanikać. To naturalne zjawisko w miejscowościach turystycznych. Transport – prawdziwe jest powiedzenie: „obojętnie do czego wsiądziesz, zawsze spotkasz Polaków” Meteostacja – temperatura w pokoju wahała się w granicach +4 - +5°C. Cena za nocleg – 30 GEL. Pokoje są w stanie surowym z 1939 roku. Obiekt ma po prostu swój klimat! Z pewnością poznasz mnóstwo ciekawych ludzi. Pojechałem sam, licząc, że kogoś znajdę i będę miał z kim pójść na szczyt. Wynajęcie przewodnika to koszt około 350-500 USD. Poznanie kompanów na atak szczytowy – bezcenne! Woda – wyruszając z Stepantsminda idź w kierunku kościółka – pomimo, że nie jest po drodze, to właśnie tam bije źródełko. Uzupełnij swoje zapasy wody, ponieważ następny potok mamy dopiero o kilka godzin drogi stąd – na wysokości około 3000 m - polana Saberdze. Potok i rwący nurt na wysokości 3000 m – idąc wydeptaną ścieżką przy potoku, zejdź z niej i podejdź około 10m w górę potoku. Przyglądaj się kamieniom – na pewno wypatrzysz tam swoją drogę przejścia na drugi brzeg. Od 2018 roku pojawia się drewniany mostek (tylko w sezonie). Szczeliny na lodowcu w drodze do Meteostacji – są bardzo widoczne. Idź za ludźmi, albo po prostu korzystaj z widocznych śladów. Szczeliny dobrze widać. Kieruj się tak, żeby przechodzić pomiędzy dwoma dużymi skupiskami rozpadlin. Tędy prowadzi jedyna, właściwa droga. Kieruj się na dwa stożki usypane z ziemi i kamieni, znajdujące się tuż za dwoma skupiskami szczelin. Pomiędzy nimi znajduje się przejście na morenę boczną, prowadzące na ścieżkę do Meteostacji. Morena boczna za potokiem z rwącym nurtem – w godzinach popołudniowych zwykle zalegają gęste mgły. Nie jest tam niebezpiecznie, ale łatwo pobłądzić. Droga jest długa i mało przyjemna dla oczu. Krajobraz jest bardzo surowy. Staraj się odszukiwać wydeptane fragmenty ścieżki i ciągle za nimi podążaj. Jeśli się zgubisz, a masz obawy - przeczekaj mgły. Rano ustąpią. Niebo – na 6 możliwych dni, 5 z nich pozwalało podziwiać pioruny międzychmurowe. Nie bój się tego zjawiska. Występuje prawie codziennie po dwunastej w nocy i trwa do – rano. Pioruny wędrują w dal od Kazbeku, po czym niebo robi się spokojne. Wspomniane zjawisko jest efektowne, ponieważ połowa nieba "strzela" piorunami, a druga połowa (nad Kazbek) jest całkowicie bezchmurna. Pomimo, że widzisz pioruny o w nocy, wyruszaj na atak szczytowy, ale tylko, wtedy, gdy druga część jest bezchmurna. Oczywiście w drodze rozsądku obserwuj, jak zmienia się sytuacja. W moim przypadku pioruny zawsze odchodziły w przeciwną stronę, po czym przed wschodem robiło się bezchmurnie. Jeśli słychać grzmoty – nie wybieraj się nigdzie. Podczas występowania piorunów międzychmurowych nie słychać żadnego grzmotu i to jest znak rozpoznawczy, że odchodzą w dal. Taksówkarze - tutaj każdy może zostać taksówkarzem. Kierowcy kupują w sklepie lampę na magnes z napisem TAXI, którą kładą na dachu swojego samochodu i w ten sposób zarabiają. Nie przeszkadzał mi ten proceder, bo najważniejsze, że brali tanio i wiedzieli gdzie jadą. Prawdziwych taksówkarzy znalazłem tylko pod lotniskiem. Jedzenie – obowiązkowo kup więcej bochenków gruzińskiego chleba. Z łatwością wytrzymuje 7 dni na otwartym powietrzu bez żadnego przykrycia. Jest nadal miękki i świeży… Obowiązkowo kup 2l Lemoniadę z gruzińskimi napisami w zielonej butelce. Napijesz się naprawdę czegoś dobrego, a sama butelka przyda ci się do przenoszenia wody w dalszej części wyprawy. Jeśli lubisz alkohol, to zupełnie za darmo ktoś na pewno zaproponuje ci kieliszek czaczy. Gruzini częstują nią szczególnie Polaków. Trzeba pamiętać, by wziąć więcej jedzenia w razie przymusowego przeczekiwania w Meteostacji. Wizy, paszport i dokumenty – Polacy nie potrzebują żadnej wizy. Do Gruzji można wjechać tylko i wyłącznie na dowód osobisty! Wizę wymagają dopiero po 365 dniach pobytu. To cały ogrom czasu! Również nie ma żadnych obostrzeń, co do rzeczy wwożonych i wywożonych do i z kraju. Jedyne czego zabrania Unia Europejska, to przywożenie mięsa z poza terenów Unii. Choroby – w 2014 w Batumi panowała epidemia zapalenia opon mózgowych wśród dzieci. W późniejszych latach problem ustąpił. W reszcie kraju nie było sygnałów o innych groźnych chorobach. Pieniądze – staraj się wymienić je poza terenem lotniska. Na lotnisku są wywindowane kursy, przez co tracimy kilkaset złotych… Jeśli musisz wymienić walutę, to tylko tyle, żeby dojechać gdzieś dalej, lub coś zjeść. Atak szczytowy – masz dwie opcje, albo wyruszyć o w nocy, albo o – tak, jak przewodnicy gruzińscy. Przewodnik gruziński mówi, że najlepiej wychodzić o w nocy, bo na plateau mamy wschód słońca i jest wtedy ciepło. Ja raczej trzymam się wersji, że na szczycie trzeba być w godzinach – rano (wymarsz o w nocy) ze względu na konwekcję i opływanie szczytu przez masy powietrza, co powoduje, że szczyt szybko pokrywają chmury. Wolę na plateau pocierpieć z powodu chłodu i mieć piękne widoki, niż mieć ciepło i „spalić” wejście na szczyt – czytaj: nie mieć widoków… Trzeba pamiętać, że chmury bardzo szybko spowijają okolice szczytu już po godzinie Trudności – szczegółowo są opisane w relacji powyżej. Problemem może okazać się przejście powyżej 4000 m pod koniec lipca i w sierpniu, gdzie śnieg w znacznej mierze zaniknie. Odsłoni się kilka większych szczelin oraz w stercie różnej wielkości kamieni będzie trzeba szukać drogi przejścia. W omawianym okresie ten odcinek sprawia najwięcej problemów. Właśnie wtedy ekipy mówią o ścianie spadających kamieni, ponieważ niejednokrotnie szukając właściwej drogi podchodzą zbyt blisko. Meteostacja – prąd jest tu włączany po godzinie na około dwie godziny i później po pierwszej w nocy na przygotowanie ekip do wyjścia na atak szczytowy. Kuchnia znajduje się na drugim piętrze – tam przygotowuj wszystkie posiłki na gazie. Nocleg w pokoju z 1939 roku – 30 GEL. Kiedy wyjdziesz na zewnątrz, idź na lewo i trochę przed siebie. Na jednym z głazów zauważysz tablicę z 2012 roku poświęconą Lechowi Kaczyńskiemu. Jeśli chcesz Gruzinowi powiedzieć jak Ci się podobało w Gruzji powiedz mu ME SHEN MIQVARKHAR SAKARTWELO (tak jak jest napisane) – co znaczy KOCHAM GRUZJĘ. Z pewnością zjednasz serca niejednego Gruzina. Na sam dźwięk słowa SAKARTWELO stajesz się ich wielkim przyjacielem. To w ich języku znaczy: GRUZJA. POZOSTAŁE ZDJĘCIA Czytaj również: Elbrus - Relacja, Mont Blanc - Relacja, Dufourspitze - Relacja

Definicje te podzielone zostały na 1 grupę znaczeniową. Jeżeli znasz inne znaczenia dla hasła „szlak górski biegnący w poprzek zbocza lub ściany skalnej” lub potrafisz określić ich nowy kontekst znaczeniowy, możesz dodać je za pomocą formularza znajdującego się w zakładce Dodaj nowy. Pamiętaj, aby opisy były krótkie i trafne.

Przebieg trasy: Nowy Sącz - Gołkowice - Skrudzina - Przehyba (schronisko) - Zgrzypy - pod Diablim Garnkiem - Przysietnica - Barcice - Nowy Sącz Opis trasy: Nareszcie zima się skończyła, a już od tygodnia przed majówką zapowiadała się świetna, słoneczna pogoda! Trasy na majówkę zaplanowane, rowery wyczyszczone, wstajemy rano a tu... zonk. Temperatura o 5° niższa niż prognozy, chmury na całą szerokość i długość nieba, a ludzie pod oknami chodzą w płaszczach przeciwdeszczowych. No, ale cóż - słowo się rzekło, trzeba zmienić swoje położenie geograficzne i złapać jakąkolwiek pogodę. Zakładamy kurtki, plecaki i jedziemy z nadzieją, że łaskawie się ociepli i nie będzie lało. Dużym plusem profesjonalnej odzieży sportowej jest fakt, że jadąc z Nowego Sącza do Skrudziny (asfaltem) nie straszne nam jest zimno, wiatr i deszcz, natomiast kręcąc pod górę od Gabonia na Przehybę, gdzie z każdym metrem naszej trasy przybywa wysokości nad poziom morza, odzież odprowadza nasze "wypociny" na zewnątrz, utrzymując suchość i stałą temperaturę ciała. Dodatkowy gadżet, który nam towarzyszy to rowerowa nawigacja turystyczna Sportiva Plus, którą dostaliśmy do przetestowania (więcej o tym urządzeniu przeczytacie w dziale GPS, mapy i nawigacja). Pedałujemy zawzięcie, oczywiście nie obyło się bez docinek taty, co do mojego lenistwa, i do tego, że "czasami" w zimie zaniedbywałam "lekko" siłownię :-). Nie będę się rozpisywać, co do tego, jak dojechać z Nowego Sącza na Przehybę, bo ten motyw pojawia się w co drugiej naszej wycieczce i chyba każdy czytelnik zna już ten odcinek na pamięć. Powiem tylko, że w pewnym momencie zauważam, że nie widzę ani rodziców, ani lasu...i ogólnie, że łatwiej wymienić chyba to, co widzę. A co widzę? Rower i mgłę. Miałam wrażenie, że wjechaliśmy w chmury, czy coś. Ot, takie typowo "Twilight'owe" klimaty, tylko patrzeć jak wylezie jakiś wilkołak czy wampirzysko z krzaczorów. Żeby nie było, że przesadzam, przez cały pobyt na Przehybie nie mogłam dopatrzyć się wśród tej mgły, oddalonego o kilkadziesiąt metrów przekaźnika! W schronisku na Przehybie spotykamy Jumpera (czytajcie Dżampera) - pozdrowionka! Jego towarzystwo sprawia, że mimo zimna i słoty, dookoła jest wesoło i głośno. Pomijam fakt, że Jumper nie jeździ w kasku twierdząc, że to obciach (tu cenzura nie pozwala na jakiekolwiek komentarze z naszej strony ;-), po prostu mamy odmienne zdanie odnośnie bezpieczeństwa w MTB). Spotykamy również dwóch kolegów rowerzystów, którzy suszyli w temperaturze około 6° Celsjusza i wilgotności powietrza około 90% swoją bawełnianą odzież sportową. Oczywiście chłopaki mówili, że jest to ich pierwsza trasa w góry i mamy nadzieję, że dalszą część majowego weekendu nie przeleżą w łóżkach :-). Pozdrawiamy! Czas na powrót. Jak zauważyliście, bardzo rzadko wracamy tą samą trasą do domu - przecież zawsze jest jakaś alternatywa! Wybraliśmy drogę leśną trawersującą zbocza Pasma Radziejowej, przez Zgrzypy i pod Diablim Garnkiem (Wietrznymi Dziurami). Więc opuszczamy schronisko, cofając się do łuku w okolicy Krzesła Św. Kingi, by po chwili zjazdu odbić w prawo w leśną drogę nr (nie pamiętam). Wjeżdżamy w tą drogę i... podjazd. Na szczęście krótki! Droga jest fantastyczna! Szeroka szutrówka, biegnąca raz lekko w górę, raz w dół, pozwala momentami wykręcać niezłe prędkości przy zjazdach. No ale nie ma róży bez kolców, droga poprzecinana jest zabezpieczeniami przed osuwaniem w postaci bali drewnianych poukładanych co jakiś czas w poprzek drogi. Trzeba albo gwałtownie hamować przed tymi przeszkodami albo wysoko podskakiwać. Jeśli nie dostosujesz się do tego sposobu pokonywania przeszkód, uratować cię może jedynie amortyzator o półmetrowym skoku ;-). Szutrowa autostrada zmienia się w drogę leśną, węższą, usianą luźnymi kamieniami i przeznaczoną do bardziej technicznego zjazdu, wkrótce zmienia się w trochę bardziej stromy odcinek błotnisto-kamienisty, by znów stać się przyjazną dla początkujących szutrówką przekształcającą się najpierw w śladowe ilości asfaltu a następnie w dziurawy asfalt i asfalt "właściwy" :-). Tym sposobem docieramy do Przysietnicy a następnie przez Barcice wracamy do domu (N. Sącza). Generalnie trasa łatwa i każdy, nawet początkujący biker powinien sobie (przy zachowaniu minimum rozsądku) poradzić - no pod warunkiem, że wygramoli się na Przehybę ;-). Pobierz trasę wycieczki w formie śladu GPS: dla Google Map i Kamap format *.kml dla Garmin format *.gpx Najedź myszką na wykres wysokości terenu (profil trasy) i przesuwaj wskaźnik od lewej strony wykresu do prawej a zobaczysz, w którym punkcie podróży będzie z górki a w którym pod górkę. Nieczynny szlak; Tak nazywają nieczynny szlak; F16 górski szlak w poprzek; Szlak; Bity szlak; Jakiś szlak komunikacyjny, tor, linia; Marszruta, szlak; Prowadzi do celu szlak; trendująca krzyżówki. Kurt russell vanilla sky; Chroni most przed krą; Mateusz , jeden z premierów rp, w ukrytej krzyżówce; Jan andrzej, autor wiersza nagrobek Tatry to najwyższe wypiętrzenie w całym rozległym łuku Karpat. Porównując je z innymi górami Tatry, są tak naprawdę niewielkie, całe zmieściłyby się w niejednej alpejskiej dolinie. Do Polski należy niewielka część Tatr, pozostała znajduje się w granicach warto odwiedzić spokojne miejsca Tatr?Co roku w okresie wakacyjnym szlaki po polskiej stronie Tatr przeżywają oblężenie. Taka sytuacja utrzymuje się od lat, a nawet ma tendencję wzrostową. Najczęściej odwiedzanymi miejscami są: Morskie Oko i Dolina Kościeliska. W szczycie sezonu i w weekendy trudno tutaj mówić o spokojnym wypoczynku na łonie tego, że w wakacje na teren Tatrzańskiego Parku Narodowego wchodzą tysiące osób dziennie, nadal są szlaki, na których można zaznać spokoju. Miejsca te są również atrakcyjne pod względem przyrodniczym, jak i widokowym. Wybierając mało uczęszczane ścieżki, mamy możliwość w spokoju delektować się wspaniałą przyrodą tatrzańską. Istnieje tu również zdecydowanie większa szansa na spotkanie dziko żyjących zwierząt w przedstawionych jest kilka miejsc, gdzie panuje spokój i nie trzeba wędrować wśród tysięcy innych Za BramkąNiewielka dolina reglowa, pomimo stosunkowo niewielkiej odległości od Zakopanego rzadko odwiedzana przez turystów. Dolina leży między lesistymi grzbietami, wcinając się w pn. stoki Łysanek, pomiędzy Doliną Strążyską a Dolina Małej pochodzi od zwężenia skalnego, przez które wchodzi się w głąb doliny. Tego typu „bramki” jako typowe elementy formacji wapienno — dolomitowych, można spotkać podczas spaceru doliną. Można w niej podziwiać wspaniałą roślinność dolnoreglową wraz ze wspaniałymi bukami, które szczególnie malowniczo wyglądają na jesień. Występująca tu buczyna karpacka przybiera żółto-pomarańczowo-czerwone barwy. Warto również dolinę odwiedzić na wiosnę, gdy przyroda budzi się ze snu zachodniej stronie doliny wznosi się stromy, postrzępiony przez erozje mur skalnych igieł i iglic zwanych Jasiowymi Turniami. Szlak prowadzący dnem doliny ma niespełna 1 km długości i pozbawiony jest wiekszych trudności. Prowadzi wzdłuż potoku, kilkakrotnie go przekraczając. Kończy się w miejscu rozgałęzienia doliny. Z początku XX wieku stała tu drewniana altana a szlak wyprowadzał aż na wierzchołek Dolna za Bramką często była ukazywana na obrazach i widokówkach. Poprzez swoją malowniczość było to jedno z ulubionych miejsc zakopiańskich znajduje się na wprost osiedla Krzeptówki, można również do niej dojść Drogą pod Reglami. W pobliżu wejścia do doliny w 1926 roku zmarł znakomity muzyk góralski Bartłomiej Obrochta. Naprzeciwko doliny na niewielkim wzgórzu stoi tzw. chałupa Sabały. Jeden z najcenniejszych zabytków budownictwa góralskiego w Żleb — Przysłop MiętusiW dolnej części lesisty w górze trawiasty Żleb uchodzący poza obszar Tatr. Dolinka Staników Żleb jest wcięta w wapienie między Małym i Hrubym Reglem. Nazwa żlebu pochodzi od nazwiska góralskiej rodziny Staników mieszkających w tej drogi rozpoczyna na Nędzówce i biegnie przez polanę do Drogi pod Reglami. Stąd szlak w górę dnem dolinki wyprowadza na grzbiet. Rozpościera się stąd malowniczy widok na Czerwone Wierchy, Dolinę Miętusia oraz Giewont. Ze szlaku wiodącego pod grzbietem w dół na przełęcz Przysłop Miętusi. Jest to szerokie trawiaste siodło stanowiące wspaniałe miejsce widokowe i prezentuje się stąd urwiska Ciemniak i Krzesanicy z wiszącymi kotłami dolin Mułowej i Litworowej. Na Przysłopie Miętusim znajduje się skrzyżowanie szlaków: czarno znakowanej Ścieżki nad Reglami oraz niebieskiego szlaku prowadzącego przez Małą Łąkę, Przysłop Miętusi, Skoruśniak i Kobylarzowy Żleb na LejowaJedna z największych dolin reglowych w Tatrach Polskich, sięgająca pod urwiste stoki Kominiarskiego Wierchu. Położona jest pomiędzy dolnymi częściami Doliny Kościeliskiej i Doliny Chochołowskie. Nazwa pochodzi od nazwiska górali z Podczerwinnego — Lejów, którzy mieli tutaj swoje Lejowa rozpoczyna się wąską bramą skalną zw. Między Ściany. Dnem płynie Lejowy Potok mający źródła poniżej Kominiarskiej Przełęczy. Lasy porastające dolinę składają się z jednogatunkowej świerczyny z niewielką ilością jodły. Ich właścicielem jest Witowska Wspólnota dolinie dawniej czynne były kopalnie oraz mały ośrodek hutniczy, o czym przypomina nazwa polany Huty Lejowe. Na końcu szlaku położona jest rozległa Polan Kominiarska, zobaczyć na niej można pozostałości szałasów pasterskich. Kilka dużych polan w dolinie jest nadal użytkowanych w ramach tzw. kulturowego wypasu poprzek Doliny Lejowej biegnie Ścieżką nad Reglami. Można przejść na wschód do Doliny Kościeliskiej lub w kierunku zachodnim do Doliny Chochołowskiej. Wylot Lejowej znajduje się na skraju rozległej polany Biały Potok. Mieszczą się na niej liczne budynki szałasów i szop oraz bacówek. Na wiosnę polanę pokrywają wspaniałe łany krokusów a jesienią StołyDawna hala pasterska położona wysoko po zachodniej stronie Kościeliskiej Doliny, na grzbiecie między nią a górną częścią Lejowej Doliny, na południe od Kominiarskiego rozpoczyna się w Dolinie Kościeliskiej naprzeciw Lodowego Źródła i odbiega na zachód od głównego szlaku. Jest to jeden z najstarszych znakowanych szlaków w polskiej części Tatr Zachodnich, wyznakowany przez Mieczysława szlak prowadził przez Stoły dalej na wierzchołek Suchego Wierchu. Szeroka droga wznosi przez las w górę, początkowo łagodnie następnie bardziej stromo wyprowadzając na dolny skraj Polany Stoły. Rozpościera się z tego miejsca wspaniały widok na otoczenie Doliny Kościeliskiej, masyw Czerwonych Wierchów oraz Hali Stoły stoją zabytkowe szałasy pasterskie, odremontowane przez uczniów Technikum Budownictwa Regionalnego w Zakopanem. Prezentują jeden z najcenniejszych pod względem zabytkowym zespół budynków pasterskich w Tatrach Zachodnich. Zabytkowe szałasy są świadkami minionych czasów, kiedy w tym miejscu paśli swoje stada górale z okolicznych wsi. Budynki od 1977 r. zostały wpisane do krajowego rejestru — Kopieniec WielkiToporowa Cyrhla to najwyżej położona dzielnica Zakopanego, leżąca na wysokości ok. 1000 m. Jej nazwa pochodzi od nazwiska Topór i słowa „czyrchlić” lub „czerchlić”. Oznacza ono obijanie drzewa z kory, tak aby uschło, lub karczowanie. W taki sposób uzyskiwano tędy pierwszy znakowany szlak turystyczny w Tatrach. Już ok. 1877 r. jego przebieg na odcinku Jaszczurówka — Cyrhla — Psia Trawka — Roztoka wyznaczony został białą farbą a 10 lat później na czerwono. Z Cyrhli prowadzi również szlak turystyczny na Kopieniec początku droga biegnie skrajem podmokłej łąki. Po chwili wchodzi w las i pośród drzew świerkowych doprowadza do rozejścia szlaków. Po podejściu w górę szlak opuszcza las i wyprowadza na Polane pod Kopieńcem. Na skraju stoi kamienny krzyż ustawiony w 1950 r. z inicjatywy tutejszych pasterzy. Na położonej u stóp Kopieńca polanie od dawien dawna wypasano owce i bydło. Bardzo intensywny wypas prowadzony przez kilkaset lat ogołocił z traw i roślinności zbocza Kopieńca, zamieniając je w pokryte rumowiskami pola. Znakiem tamtych czasów są stojące do dzisiaj szałasy pasterskie. Obecnie na polanie prowadzony jest kulturowy wypas owiec. Na wiosnę występują licznie rosnące polany szlak wiedzie na Kopieniec zwany również Kopieńcem Wielkim. Z wierzchołka rozpościera się wspaniały i rozległy widok na Tatr Bielskie, Wysokie oraz Zachodnie. Nagi wierzchołek Kopieńca jest doskonałym punktem widokowym na otoczenie Hali Gąsienicowej. Ze szczytu zejście z powrotem na polanę i stąd przejście Doliną Olczyską do Jaszczurówki lub przez Polanę Olczyską i Nosal do Trawka — Rówień Waksmundzka — Polana Pod WołoszynemPoczątek drogi na Brzezinach już poza granicami Zakopanego. Z tego miejsca szeroka droga jezdna, prowadzi przez świerczyny na Halę Gąsienicową. Ok. 2 km od Brzezin drogę przecina czerwono znakowany szlak wiodący z Toporowej Cyrhli. Miejsce to niewielka zarośnięta polanka Psa Trawka, nazwa pochodząca od gatunku trawy. Kiedyś była to spora łąka z szopami krowiarzy, stało w tym miejscu, również nie zagospodarowane schronisko Towarzystwa tego miejsca za znakami czerwonymi szlak doprowadza na skraj Polany Waksmundzkiej. Ta wielka polan leży u stóp północnych stoków Koszystej. Miejsce stanowiło dawniej tereny pasterskie przynależne do Hali Waksmundzkiej, której centrum była Polana Wakmundzka. Nazwa pochodzi od pierwszych właścicieli, górali pochodzących z podhalańskiej wsi Waksmund leżącej koło Nowe zarośniętej obecnie polanie zachowało się do dzisiaj kilka szałasów pasterskich. W pobliżu szlaku stoi żelazny krzyż odlany w Kuźnicach, ufundowany przez Maksymiliana ścieżka biegnie przez Waksmundzką Rówień, gdzie szlakiem znakowanym na zielono można wyjść na Gęsią Szyje a z niej na Rusinową Polanę. Idąc dalej czerwonym szlakiem, ścieżka dochodzi na Polanę pod Wołoszynem. To pochyła polana, położona u stóp pn. — wsch. grani Wołoszyna. Stanowiła ona dawniej centrum Hali Wołoszyńskiej, gdzie wypasy prowadzili m. in. pasterze z Białki i Rzepisk. Niegdyś na polanie kończyła się Orla Perć, dochodził tutaj odcinek z Krzyżnego przez grań Wołoszyna. Z polany można dojść do asfaltowej drogi prowadzącej nad Morskie Oko lub skręcając na północ czarnym szlakiem dojść na Rusinową ChałubińskiegoMiejscem rozpoczęcia szlaku jest Morskie Oko, niestety, żeby tu dotrzeć, należy pokonać zatłoczoną drogę asfaltową prowadzącą z Palenicy Białczańskiej. Szlak prowadzi od schroniska nad Morskim Okiem, łagodnie wnosząc się wygodną kamienną ścieżką. Rozgałęzia się na progu Dolinki za Mnichem, następnie biegnie skrajem kamienistej kotlinki Stawku Staszica. Po drodze warto zwrócić uwagę na znaną turnie Mnich. Tworzą go dwa wierzchołki, wyższy północno-wschodni i dojściu pod stromy żleb spadający spod Wrót Chałubińskiego ścieżka pnie się zakosami stromo na przełęcz. Rozpościera się stąd widok na słowacką Ciemnosmreczyńską Dolinę i Grań Chałubińskiego to wąska skalista przełęcz położona w głównym grzbiecie Tatr ograniczająca Szpiglasowy Wierch od Kopy nad Wrotami w grani Cubryny. Niegdyś wiódł tędy jeden ze szlaków, łączących Podhale z Liptowem. W 1958 roku odcinek z Wrót Chałubińskiego do Niżniego Ciemnosmreczyńskiego Stawu został zamknięty. Pierwotna nazwa Zawracik zmieniona została dla uczczenia dra Tytusa Chałubińskiego — słynnego lekarza z Warszawy, taternika, badacza i popularyzatora Tatr i Tomanowa — Chuda PrzełączkaPoczątek szlaku w Dolinie Kościeliskiej, po przekroczeniu potoku w pobliżu Polany Zachradziska, ścieżka zaczyna wznosić się wśród reglowych lasów. Po dodarciu na grzbiet z charakterystyczną skałą zwaną Piec szlak pnie się dalej wśród minięciu skał Chudej Turni szlak skręca w prawo od wąskiego częściowo skalistego siodełka Chudej Przełączki. Przez dłuższy czas w poprzek pn. — zach. zbocza Ciemniaka, nad usypistym kotłem Kamiennego Zadniego. Dalej ponad kotłem Kamiennego Tomanowego opadającego w stronę Wąwozu Kraków. Okolica ta jest jednym z głównych w Tatrach Zachodnich ostoi kozic. W dalszej części ścieżka przekracza dwa ramiona Czerwonego Żlebu. W XIX wieku czynne tu były sztolnie, wydobywające rude żelaza. Droga po pewnym czasie obniżając przez kosodrzewinę i las, wyprowadzana skraj Wyżniej Polany Tomanowej. Przez Dolinę Tomanową szlak doprowadza do Doliny Kościeliskiej w pobliżu Hali Ornak, z drewnianym budynkiem warto odbyć na przełomie czerwca/lipca wtedy rejon ten porasta wspaniała roślinność wysokogórska. Dobrym czasem jest również jesień na przełomie września/października w tym okresie szczególnie pięknie wyglądają rudziejące trawy porastające Miętusi — Kobylarzowy Żleb — MałołączniakDo Przysłopu Miętusiego można dojść od Małej Łąki, przez Staników Żleb lub od Doliny Kościeliskiej. Z tego miejsca drogą leśną prowadzącą przez Skoruśniak. Po wejściu w piętro kosodrzewiny pojawia się wspaniały widok na Wielką Świstówkę, ponad którą wysoko zawieszone w górze Dolinki Mułowa i Litworowa. W rejonie tym znajdują się jedne z najbardziej interesujących tatrzańskich jaskiń, dostępnych wyłącznie dla speleologów. Ta część należy do najpiękniejszych zakątków Tatr dole po prawej stronie porośnięte dzikim lasem słynne Wantule. Szlak doprowadza do trawiastego siodła zwanego Kobylarzem, by następnie dojść do wielkiego piarżystego Kobylarzowe Kobylarz jest pochodzenia góralskiego, ma pochodzić stąd, że dawniej wypasano w okolicy konie (kobyły). Dalej pojawia się gładki 12-metrowy próg skalny ubezpieczony łańcuchami. Jedno z nielicznych miejsc w polskich Tatrach Zachodnich, gdzie znajdują się sztuczne pokonaniu progu stromo w górę na Czerwony Grzbiet zakończony na północy Wielką Turnią. Z tego miejsca ciekawie prezentują się strome ściany Giewontu. Czerwony Grzbiet porasta w większości granitolubny zespół situ skuciny z domieszką boimki dwurzedowej. Szlak wyprowadza grzbietem na Małołączniak, jeden ze szczytów należący do Czerwonych Wierchów. Z wierzchołka dalszą wycieczkę można kontynuować w stronę Krzesanicy i Ciemniak lub na Kopę — Czerwony Staw w Dolinie PańszczycyŚcieżka rozpoczyna się poniżej schroniska Murowaniec, odchodzi od drogi jezdnej z Brzezin na Halę Gąsienicową. Żółto znakowany szlak prowadzi przez Dolinę Pańszczycy, która stanowi odnogę dużej walnej Doliny Suchej Wody. Nazwa Pańszczyca pochodzi od nazwiska dawnych właścicieli położonej w niej terenów pasterskich — górali Pańszczyków z Białego początku szlak biegnie wśród świerkowych drzew Lasu Gąsienicowego. Następnie wznosi się niskim ramieniem Żółtej Turni, które zwane jest granicy zwartej kosodrzewiny leży Czerwony Staw Pańszczycki. Jego powierzchni wynosi 3000 m2, głębokość 0,9 m. Nazwa pochodzi od czerwono — brunatego koloru glonu sinicy, porastających głazy leżące na jego dnie. Przy niskim poziomu wody staw dzieli się na mniejsze oczka wodne i prawie całkowicie stawu można kontynuować wędrówkę na przełęcz Krzyżne i stąd zejść do Doliny Pięciu Stawów Polskich. Krzyżne jest szeroką, trawiastą przełęczą słynącą z rozległych i uważanych za jedne z najpiękniejszych widoków w Tatrach. Nazwa związana z położeniem przełęczy, stanowiącej skrzyżowanie grzbietów: grupy Buczynowej Turni, Koszystej i nad Reglamiodcinek Dolina Kościeliska — Dolina ChochołowskaJest to najrzadziej zwiedzany odcinek Ścieżki nad Reglami. Rozpocząć go można w Dolinie Kościeliskiej przed Starymi Kościeliskami. Szlak jest łatwy, prowadzi wśród łąk i lasów, zboczami Kominiarskiego Wierchu. Z początku ścieżka wznosi się trawersem w górę, biegnie przez Kominiarski Przysłop, następnie w środkowej części przechodzi nad górną częścią Doliny Lejowe. W końcowej części schodzi przez Polanę Jamy do Doliny Chochołowskiej powyżej od Niżniej Kominiarskiej Polany aż do Chochołowskiej jest bardzo rozjeżdżony przez pojazdy zwożące drzewo z okolicznych lasów. Po opadach szlak staje się bardzo błotnisty.

Płócienne pasy wzmacniające, naszyte w poprzek żagla; F16 górski szlak w poprzek; Umocować, rozwiesić coś w poprzek czegoś; W poprzek; Płyta sklejona z cienkich płatów drewna układanych na przemian wzdłuż i w poprzek włókien; Przedzielić coś na połowę, przejść przez środek, w poprzek czegoś; D pasy w poprzek trasy

– Gdzie jechać w góry? Jaki jest najpiękniejszy szlak w polskich górach? – zapytała mnie ostatnio znajoma. – Chcę gdzieś pojechać pierwszy raz od wielu lat, a nie chcę się rozczarować. Lekko zbladłam i spociły mi się ręce. To duża odpowiedzialność – nie zniechęcić kogoś do gór swoją sugestią, gdzie jechać w góry. Mało tego, że nie zrazić – najlepiej jeszcze zarazić górskim bakcylem. Ale chociaż bardzo się starałam, nie potrafię udzielić jednej odpowiedzi na to pytanie. Jak można wybrać najpiękniejszy szlak w górach, jeśli one wszystkie są piękne? 🙂 Poprosiłam więc o opinię polskich blogerów podróżniczych. Każdy z nich zastanowił się gdzie w góry lubi jeździć najbardziej, wybrał i opisał jeden ulubiony, najlepszy szlak w Polsce. Gdzie jechać w góry? Najpiękniejsze szlaki w polskich górachTable of ContentsGdzie jechać w góry? Najpiękniejsze szlaki w polskich górach1. Tatry: Grześ – Rakoń – Wołowiec2. Tatry: Granaty i Buczynowe Turnie3. Tatry: Mięguszowiecka Przełęcz pod Chłopkiem4. Tatry: Szlak na halę Gąsienicową przez Boczań5. Beskid Śląski: Z Salmopolu na Skrzyczne6. Beskid Żywiecki: Diablak 1725 m (Babia Góra)7. Beskid Żywiecki: Główny szlak Beskidu Orawsko-Podhalańskiego8. Beskid Żywiecki: Wielka Rycerzowa z Soblówki9. Beskid Sądecki: szlak z Rytra na Makowicę10. Beskid Sądecki: Radziejowa z Jaworek11. Pieniny: Wysoka12. Pieniny: Sokolica13. Gorce: szlak masywem Kudłonia powrót przez szlak niebieski Doliną Kamienieckiego Potoku14. Bieszczady: Mała Rawka – Wielka Rawka – Krzemieniec15. Masyw Śnieżnika: Śnieżnik16. Karkonosze: trasa na Śnieżkę z widokiem na Kocioł Małego Stawu 1. Tatry: Grześ – Rakoń – Wołowiec Maria Magdalena – Okiem Maleny Trasa ma prawie 26 km. Aby zdobyć wszystkie 3 szczyty trzeba wyruszyć z domu około 6:30. Dobrym pomysłem jest załapanie się na pierwszy „traktor” czyli kolejkę, która podwozi turystów z parkingu w Dolinie Chochołowskiej na Polanę Hucisko. Oszczędza się w ten sposób 3,5 km dość nudnej trasy w lesie. Od Polany Hucisko do Doliny Chochołowskiej wiedzie ciekawa, prosta i urocza trasa wzdłuż potoku, połonin z bacówkami i pasącymi się owieczkami. Pierwsza część trasy na Grzesia położona jest w lesie. Jest trochę stromo. Widokowa część trasy rozpoczyna się po wyjściu z lasu i od razu wiemy, czemu wiele osób mówi, że Tatry to najpiękniejsze góry w Polsce. Grześ położony jest na wysokości 1653 Od schroniska w Dolinie Chochołowskiej idzie się około 1,5 godziny. Podejście na Rakoń zajmuje około godzinę, idzie się szeroką granią. Rakoń położony jest na wysokości 1879 Z Rakonia macie dwie opcje – albo zdobywacie Wołowiec położony na wysokości 2064 albo kończycie na przełęczy Zawracie i schodzicie do Polany Chochołowskiej. Aby zejść do schroniska trzeba cofnąć się na przełęcz Zawracie. Zejście nie jest skomplikowane – jednak przy deszczowej pogodzie kamienna droga jest bardzo śliska. Końcówka trasy w lesie dłuży się niemiłosiernie. W schronisku na Polanie Chochołowskiej koniecznie zamówcie szarlotkę z borówkowym sosem. Trasa ma prawie 26 km. Jest cudnym szlakiem z serii Tatry dla Zielonych. Bardzo widokowa, niezbyt skomplikowana, brak łańcuchów i bardzo stromych przejść. Trzeba na nią przeznaczyć około 9 godzin. Wybierając się w Tatry, najwygodniej zatrzymać się w Zakopanem. Sprawdź poniższą, klimatyczną propozycję w świetnej lokalizacji i cenie 🙂 2. Tatry: Granaty i Buczynowe Turnie Marta – Zwiedzając świat Emocje, piękne górskie panoramy, najpiękniejsze szlaki w Tatrach. Podczas przejścia Granatów i Buczynowych Turni – naszym zdaniem, najbardziej widokowego odcinka Orlej Perci – jedno i drugie otrzymacie w pakiecie. Owszem, ten fragment czerwonego szlaku, podobnie jak pozostałe części Orlej, należy do wymagających (szczególnie przy złych warunkach pogodowych) i przeznaczony jest dla tych, którzy lubią wędrówkę skalistą granią, pewnie czują się z silną ekspozycją terenu, a łańcuchy czy inne żelastwo nie robią na nich najmniejszego wrażenia. Jednocześnie to jednak najłatwiejszy odcinek Orlej Perci. Więc gdzie jechać w góry, jeśli masz już trochę doświadczenia? To tu, najlepiej rozpocząć przygodę ze słynnym szlakiem. Szlaki górskie na Granaty i Buczynowe Turnie startują z Kuźnic. Stąd przez Boczań i Przełęcz między Kopami dociera się do Murowańca. Kolejny odcinek to podejście do Czarnego Stawu Gąsienicowego. W czasie następnych trzech godzin osiągnięty zostaje najpierw Zmarzły Staw z widokiem na Przełęcz Zawrat, a następnie przez Żleb Kulczyńskiego – Zadni Granat. Za żlebem wkraczamy na główny czerwony szlak, który przez Zadni, Pośredni i Skrajny Granat oraz Buczynowe Turnie prowadzi do Przełęczy Krzyżne. Stąd, chcąc zatoczyć pętlę, można wrócić przez Dolinę Pańszczycy, Murowaniec i Boczań (lub Dolinę Jaworzynki) do Kuźnic. Z Krzyżnego można również zejść do Doliny Pięciu Stawów i stamtąd dotrzeć na parking w Palenicy Białczańskiej. Całość szlaku liczy 21 km. Czas potrzebny na jego przejście to ok. 12 godzin niezapomnianej przygody i fantastycznych widoków. Wybierając się w Tatry, najwygodniej zatrzymać się w Zakopanem. Sprawdź poniższą uroczą propozycję 🙂 3. Tatry: Mięguszowiecka Przełęcz pod Chłopkiem Szlak z Palenicy Białczańskiej przez Morskie Oko, Czarny Staw pod Rysami na Mięguszowiecką Przełęcz pod Chłopkiem to szlak dla doświadczonych osób. Jest wymagający, ma momenty poważnej ekspozycji. Są fragmenty, kiedy musisz używać rąk. To długi szlak z dużą ilością przewyższenia, do tego musisz pokonać tą samą drogę w dwie strony. Ale. Jeśli masz już doświadczenie w górskich wycieczkach, masz dobrą kondycję, ekspozycja Cię nie przeraża, a prognoza pogody jest dobra – KONIECZNIE idź na Mięguszowiecką Przełęcz pod Chłopkiem. To jeden z najbardziej malowniczych, pięknych szlaków, na jakim kiedykolwiek byłam. Po drodze towarzyszy Ci widok na Morskie Oko, Czarny Staw pod Rysami i dramatyczne, skaliste szczyty polskie i słowackie. Do tego na szlaku nie spotkasz zbyt wielu osób – w przeciwieństwie do podobnego w trudności, a dosłownie zakorkowanego szlaku na Rysy 🙂 Szlak ma 23 kilometry, na których pokonujesz 1700 metrów przewyższenia. Potrzebujesz 11-12 godzin na jego przejście. 4. Tatry: Szlak na halę Gąsienicową przez Boczań Szymon – Za miedzą i dalej Szlak na Halę Gąsienicową przez Boczań był tak naprawdę moją pierwszą poważną trasą w polskich Tatrach poza dolinami. Podobno ładnie, widokowo… więc musiałem się przekonać! Startuję z Kuźnic. Początkowy odcinek to kamienna ścieżka trochę pod górę, idziemy jednocześnie niebieskim i zielonym szlakiem. W pewnym momencie zielony się odłącza i biegnie sobie dalej na Nosal, a my skręcamy w prawo, na razie bez widoków. Po ok. 40 minutach od wyjścia z Kuźnic dochodzimy do Boczania (1224 tam jest pierwsze tak zwane „okno” – czyli po prostu szpara między drzewami, całkiem ładne widoki. Ale prawdziwe panoramy zaczną się za 20 minut, na Skupniów Upłazie – tam las się kończy, ścieżka robi się bardziej żwirowa, a nam odsłania się widok na regle, Podhale i Zakopane – a po pewnym czasie, nieco dalej (po drugiej stronie), również na Dolinę Jaworzynki i Giewont z trochę innej perspektywy. Później dochodzimy na Przełęcz między Kopami. Stąd już tylko niecałe pół godziny na Halę Gąsienicową – najpiękniejsze miejsce na tym szlaku, w zasadzie trudno to opisać słowami i chyba najlepiej będzie spojrzeć na zdjęcie! Jeśli jesteś początkujący i zastanawiasz się, gdzie w polskie góry – ten szlak w Tatrach będzie dla Ciebie idealny. Dystans: wg mapa-turystyczna 9,5 km. wg Endomondo 12,5 km Ocena trudności: 3/10, nawet z dziećmi powinno się dać radę (ale lepiej nie w adidasach, jednak jest trochę kamieni) Czas przejścia: w górę 2 godziny, w dół 1 godzina 35 minut [Dorota] Część z dwóch wyżej wspomnianych szlaków – z Kuźnic na Halę Gąsienicową i Czarny Staw Gąsienicowy możesz pooglądać też w mojej fotorelacji z dwudniowej wycieczki w Tatry. Zapraszam też na blog Magdy, która pochodzi z Kościeliska i prezentuje jej zdaniem najpiękniejsze szlaki w Tatrach! Chcesz wybrać się na ten szlak? Skorzystaj z propozycji wspomnianych wyżej (Willa Mountain Centrum i Apartamenty Tomusik) lub poszukaj zakwaterowania w najdogodniejszej lokalizacji na własną rękę 🙂 Poszukaj noclegu w Zakopanem >> 5. Beskid Śląski: Z Salmopolu na Skrzyczne Joanna – Jeśli zastanawiasz się, gdzie pojechać w góry – szlak z Salmopolu na Skrzyczne to jedna z najładniejszych widokowo tras w Beskidzie Śląskim. Prowadzi z Przełęczy Salmopol, przez Malinowską Skałę, aż do schroniska PTTK na Skrzycznym. A potem następuje powrót tą samą drogą. Wystarczy wdrapać się na Malinowską Skałę, gdzie czekają nas wspaniałe widoki na Kotlinę Żywiecką z Babią Górą i Pilskiem na czele, a przy dobrej widoczności można zobaczyć także Małą i Wielką Fatrę. Po dojściu do schroniska czas na odpoczynek i kolejne punkty widokowe (jest nawet specjalny podest obok schroniska), bo jakby na to nie patrząc Skrzyczne to najwyższy szczyt Beskidu Śląskiego. Jest dość charakterystyczny ze względu na znajdujący się obok szczytu maszt nadajnika RTV o wysokości 87 metrów. Całość liczy sobie ponad 15 kilometrów więc nie jest to krótka wycieczka. Według znaków mijanych na szlaku trasa ta to 6 godzin marszu. Mapa turystyczna pokazuje 5 godzin, a jak idziesz z dziećmi to czas ten się jeszcze wydłuża. Dlatego spokojnie może to być całodniowa wycieczka. Trasa nie jest trudna (dla kogoś kto po górach chodzi) lecz długa. Nasz 5-letni syn przeszedł całą trasę sam początkiem kwietnia, gdy na połowie szlaku zalegał jeszcze śnieg. Więc dzieci też dadzą radę, ale może nie jako pierwsza wycieczka. Dlatego polecamy ją jako trasę widokową, a Malinowska Skała jest świetnym miejscem na oglądanie wschodu słońca. ” [Dorota] Na blogu przeczytasz też o moim noworocznym wejściu na Skrzyczne ze Szczyrku 🙂 Jeśli wybierasz Szczyrk, zatrzymaj się w Apartamencie Parkowym. Oferuje świetną lokalizację w centrum miasteczka, idealny komfort i pyszne śniadania. W cenie możesz korzystać z sauny i SPA 🙂 6. Beskid Żywiecki: Diablak 1725 m (Babia Góra) Kasia – Obserwatorium podróży Najwyższy szczyt Beskidów nazywany jest Babią Górą i często pada w odpowiedzi na pytanie „gdzie jechać w góry”. Istnieje wiele teorii na temat nazwy – najczęściej spotykaną jest porównanie góry do kobiety – a ta wiadomo jest zmienną, stąd Babia. W masywie Babiej Góry bardzo często dochodzi do nagłych zmian atmosferycznych, dlatego planując tutaj trasę warto mieć na uwadze czy jest okno pogodowe. Start i koniec: Przełęcz Krowiarki (najkorzystniej dojechać tu jest samochodem, trudniej będzie z komunikacją miejską) Szlak czerwony wejście: technicznie szlak nie jest trudny do pokonania, ale idziemy praktycznie cały czas pod górę przez 2,5 godziny – na pewno wejście wymaga kondycji, dla osób mniej sprawnych czas zapewne się wydłuży i wymagana będzie większa ilość przerw. Wysiłek wynagradzają punkty widokowe, na których mamy ucztę dla duszy i oczu. Wersja wejścia dla bardziej zaawansowanych: szlak żółty jednokierunkowy, Perć Akademicka – przejście łańcuchami. Tutaj każdy znajdzie coś dla siebie, dlatego Babia Góra będzie idealna, jeśli myślisz gdzie warto pojechać w góry. Zejście ze szczytu: Z Diablaka do Schroniska PTTK na Markowych Szczawinach mamy do przejścia ok. 1 h 15 minut. Początek jest stromy, następnie dalsze zejście jest już łagodniejsze z kilkoma stromymi odcinkami. Szlak niebieski z Markowych Szczawin do Przełęczy Krowiarki: szlak jest bardzo prosty, całą drogę jest praktycznie płasko, można wjechać wózkiem. Powrót na parking tym szlakiem to dobra alternatywa na odpoczynek po długim zejściu z góry. Czas przejścia to niecałe 2 h, gdzie wędrówka toczy się leśną ścieżką. Trasa jest prosta, a okoliczności przyrody bardzo przyjemne. Czas przejścia ok 5,5 – 6 h nie wliczając przerw (warto policzyć w sumie ok. 8 h z zatrzymaniem w schronisku, na szczycie oraz po drodze na przerwie). Wejście na Babią Górę wymaga kondycji, ale nawet jeżeli jej nie masz to nie znaczy, że nie wejdziesz. Zajmie ci to po prostu więcej czasu. WAŻNE: Babia Góra cechuje się zmiennością pogody, gdzie może być naprawdę niebezpiecznie. Pamiętaj o tym przy planowaniu trasy. [Dorota] Stuprocentowa prawda, sama doświadczyłam tych zmian – Diablak dał mi niezłą lekcję pokory! Jeśli chcesz wybrać się na ten szlak, najlepiej poszukać zakwaterowania w Zawoi – najdłuższej wsi w Polsce 🙂 Wyszukałam dla Ciebie miejsce, w którym przemili gospodarze przyjmą Cię jak domownika. To Kraina Szczęśliwości – nazwa mówi sama za siebie, prawda? 🙂 7. Beskid Żywiecki: Główny szlak Beskidu Orawsko-Podhalańskiego Agnieszka – Zależna w podróży Główny szlak Beskidu Orawsko-Podhalańskiego – czyli właściwie czego? Niewiele osób słyszało o Beskidzie Orawsko-Podhalańskim i nie przychodzi na myśl, kiedy zastanawiasz się gdzie jechać w góry. To niewielkie pasmo gór jest najdalej wysuniętą na wschód częścią Beskidu Żywieckiego. Można powiedzieć, że właściwie graniczy z Zakopianką. Proponuję niebieski szlak po głównym masywie B O-P. Można go zacząć już na Zakopiance, w pobliżu wsi Klikuszowa (tzw. Przelęcz Sieniawska). Zakończymy go 19 km dalej, na Przełęczy Spytkowickiej (zwanej też Przełęczą Bory). Po drodze zdobędziemy Żelaźnicę (913 m i miniemy górną stację wyciągu Beskid w Spytkowicach. Ze szlaku, który prowadzi po najwyższych wzniesieniach okolicy rozpościera się piękny widok na orawskie wioski Harkabuz i Podsarnie, a w oddali towarzyszyć nam będzie majestatyczna Babia Góra i gdzieniegdzie Tatry. Podczas półtora roku, gdy mieszkałam na Podhalu, wybrałam się na ten szlak kilkukrotnie, w różnych porach roku. Uwielbiam to, że jest łatwy, błyskawicznie dostępny z drogi i jednocześnie bardzo widokowy. Wspaniałe łagodne łąki delikatnie falują pod moimi stopami, a fakt, że szlak pozostaje nieznany, sprawia że mijam na nim dwie lub trzy osoby – najczęściej lokalnych mieszkańców, którzy wyszli na spacer z psem. Jeśli poruszacie się samochodem, zaparkujcie na Przełęczy Spytkowickiej i dojdźcie np. na samą Żelaźnicę, wracając z powrotem tą samą trasą. Nie pożałujecie! To naprawdę wspaniały i leciutki spacer (dzieci i osoby starsze mile widziane :)) Dystans: 19 km Czas przejścia: 5 i pół godziny Na blogu można przeczytać więcej o moich ulubionych spacerach na Podhalu. Chcesz wybrać się na ten szlak? Kliknij w poniższy przycisk i poszukaj zakwaterowania w okolicy: Jeśli wybierasz się w Beskid Śląski lub Żywiecki z innych części Polski możliwe, że będziesz mieć po drodze Oświęcim. Pamiętaj, że tam jest miejsce, które każdy powinien odwiedzić chociaż raz. Jest smutne. Ale niezwykle wartościowe. Przeczytaj więcej w poście: Zwiedzanie Auschwitz. Jak wygląda wycieczka do nazistowskiego obozu koncentracyjnego? 8. Beskid Żywiecki: Wielka Rycerzowa z Soblówki Wielka Rycerzowa to idealny szlak dla początkujących osób, które szukają krótkiego, a pięknego szlaku. Rycerzowa ma 1226 metrów, startując z Soblówki, musisz zrobić 667 metrów przewyższenia. Większość szlaku wiedzie przyjemną ścieżką przez las z momentami widoków na okoliczne szczyty Beskidu Żywieckiego. Momentami jest stromo, jednak wysiłek się opłaci – od szczytu Małej Rycerzowej przez Halę Rycerzową do szczytu będziesz podziwiać przepiękne widoki na okoliczne pasma górskie. Po zdobyciu szczytu warto zatrzymać się w schronisku – w sezonie wczesnej jesieni serwują tam racuchy z jagodami. Palce lizać 🙂 Szlak będzie idealnym wyborem na rozpoczęcie swojej przygody w górach lub zaszczepienie górskiej pasji w dziecku. Dystans to 11,5 km, a orientacyjny czas przejścia – 4 godziny. Jeśli planujesz wybrać się na ten szlak, najlepiej będzie zatrzymać się w Rajczy. Sprawdź poniższą propozycję 🙂 9. Beskid Sądecki: szlak z Rytra na Makowicę Kuba – Sądecki Włóczykij Makowica to pierwsza, znaczna góra w Paśmie Jaworzyny Krynickiej Beskidu Sądeckiego, położona kilkanaście kilometrów na południe od Nowego Sącza, wysoka ledwie na 948 m co czyni ją zdradziecką. U podnóża góry jest Rytro, spora wieś, która jest idealnym punktem wypadowym na górę oraz w ogóle w Beskid Sądecki. Na Makowicę proponuję trasę prowadzącą z Rytra do małej wsi Życzanów (lub Rzeczanów), gdzie prowadzi droga asfaltowa. Potem spotykamy szlak niebieski prowadzący z Woli Kroguleckiej, którego trzymamy się aż do samego szczytu. Szlak wiedzie ostro pod górę najpierw drogami leśnymi, a potem wąską ścieżką. Z samego szczytu nie ma widoku, ponieważ jest on w pełni zalesiony, natomiast zaraz pod nim na rozległych polanach można się położyć i podziwiać drugą połowę Beskidu Sądeckiego, Beskid Wyspowy, a nawet i Gorce. Z Makowicy potem można zejść czerwonym szlakiem (będącym fragmentem Głównego Szlaku Beskidzkiego) z powrotem do Rytra. Po drodze można wypocząć w górskim schronisku Cyrla. Ostatnia część szlaku wiedzie ostro w dół krętą, leśną ścieżyną, na której łatwo zgubić drogę. Warto być tutaj uważnym. Makowica jest górą, która zapisuje się w pamięci każdego fana Beskidów, ponieważ potrafi nieźle wymęczyć sporą różnicą wzniesień, jak również wynagrodzić trud pięknymi widokami. Długość trasy – 13,6km (mapa-turystyczna nie pozwala na wyznaczanie trasy drogami asfaltowymi, stąd róznica) Czas przejścia – 5h Różnica wzniesień (+/-) – 1220m Stopień trudności – dla doświadczonych górołazów lub o przeciętnej kondycji, nie dla rodzin z małymi dziećmi. Chcesz wybrać się na ten szlak? Zatrzymaj się w miejscowości Rytro w Zajeździe pod Zamkiem. Tutaj spędzisz czas komfortowo, a co najważniejsze, będziesz mieć blisko do szlaków 🙂 10. Beskid Sądecki: Radziejowa z Jaworek Radziejowa to najwyższy szczyt Beskidu Sądeckiego. Przepiękny szlak wiedzie ze wsi Jaworki. Stąd też startuje szlak na Wysoką w Małych Pieninach (opisany poniżej), więc Jaworki są idealną bazą wypadową. Już po pierwszym kilometrze Twoim oczom ukażą się wspaniałe widoki, które mnie kojarzyły się z włoską Toskanią. Wijąca się droga, pasące się owce i skaliste szczyty Tatr wyglądające zza bliższych pasm. Widok na Tatry będzie towarzyszyć Ci przez sporą część szlaku. Szlak nie jest przesadnie wymagający, ale jest długi. Polecam Ci ze szczytu udać się w stronę schroniska PTTK Przehyba i zejść do Szczawnicy. Ze Szczawnicy kursują regularne minibusy do Jaworek, a w razie zbyt późnej godziny – są też taksówki. Trasa z zejściem do Szczawnicy to 23 km i ponad 7 godzin. Nie jest technicznie trudna, jednak musisz być w przynajmniej przeciętnej kondycji, żeby poradzić sobie z dystansem. Jeśli chcesz skrócić trasę, ze szczytu Radziejowej możesz zejść tą samą trasą, wtedy dystans to około 20 km. Jaworki to idealna baza wypadowa nawet na kilkudniowy pobyt. Sprawdź Pokoje u Sabiny w Jaworkach, gdzie za przystępną cenę będziesz mieć komfortowe warunki, wszystko, czego potrzebujesz i jeszcze więcej 🙂 11. Pieniny: Wysoka Daria – Poboczem Drogi Jednym z moich ulubionych pasm w polskich górach są Małe Pieniny. Leżą poza Pienińskim Parkiem Narodowym, z dala od najpopularniejszych, zatłoczonych szlaków, a przez to nietrudno tu o kameralne wędrowanie w towarzystwie własnych myśli i cudnych widoków. Zastanawiając się, gdzie jechać w góry pamiętaj, że tu można pobyć z nimi sam na sam i to przez cały rok. Dla mnie, tutaj znajdziesz najpiękniejsze miejsca w polskich górach. Najbardziej lubię wschodni fragment Małych Pienin. Szlak zaczyna się w Wąwozie Homole k. Jaworek, stamtąd wiedzie na Wysoką (1050 m najwyższy szczyt całych Pienin. Z platformy widokowej na wierzchołku góry rozciąga się fantastyczna panorama Tatr, Pienin właściwych i Pasma Radziejowej. Schodzimy z Wysokiej i wędrujemy niebieskim szlakiem wzdłuż polsko – słowackiej granicy przez Smerekową, urwistą, pionową ścianę Watriska, aż do Przełęczy Rozdziela. To granica Małych Pienin z Beskidem Sądeckim. Uwielbiam te widoki: rozległe hale, łagodne pagóry, pasące się stada owiec i drozdy obrożne buszujące na łąkach. Zwróć uwagę na ciekawe miejsca w górach takie, jak leżący u kresu naszej trasy rezerwat Biała Woda, najeżony ciekawymi formacjami skalnymi, z kapryśnym potokiem spływającym kaskadami po kamiennych progach. Wędrówkę kończymy w Jaworkach. Dystans: 13,5 km Czas przejścia: około 4: 30 h Stopień trudności: szlak łatwy technicznie, lecz długi. Nieco lepszej kondycji wymaga dość strome podejście na Wysoką [Dorota] Na blogu możesz też przeczytać o tym, jak ja nie doceniłam Wysokiej. Tam zrobiłam też swoje najpiękniejsze zdjęcie zachodu słońca tuż przed burzą… 🙂 Jaworki to idealna baza wypadowa nawet na kilkudniowy pobyt. Sprawdź Pokoje u Sabiny w Jaworkach, gdzie za przystępną cenę będziesz mieć komfortowe warunki, wszystko, czego potrzebujesz i jeszcze więcej 🙂 12. Pieniny: Sokolica Marta – Spójrz przez okno Jeden z najpiękniejszych szlaków w polskich górach, obfitujący w niesamowite widoki na każdym kroku – Sokola Perć w Pieninach. Trasa została wytyczona w 1926 roku z inicjatywy ks. Walentego Gadowskiego, twórcy tatrzańskiej Orlej Perci jako jej „młodsza siostra”. Sokola Perć to fragment niebieskiego szlaku wiodącego przez Pieninki od Bańków Gronia do Sokolicy. Widok w kierunku południowym zapiera dech w piersiach – wijący się w dole Dunajec i strzegące horyzontu szczyty Tatr. Do tego klasyczna pienińska piękność – reliktowa sosna rosnąca na szczycie – pocztówkowe zdjęcia gwarantowane (aktualizacja 2019: Sosna niestety teraz jest mniejsza, została zniszczona przez akcję ratunkową w październiku 2018 i później znów w lutym 2019 🙁 ). Na Sokolicę można wybrać się z Krościenka, ze Sromowiec Niżnych, a w sezonie kursowania przeprawy przez Dunajec również ze Szczawnicy. Dystans: Krościenko – Bańków Groń – Sokolica – Krościenko to 8,5 km Czas: 3 – 3,5 godziny Ocena trudności: Dla każdego o przeciętej kondycji. Najbardziej atrakcyjna widokowo część szlaku wiedzie skalistą granią, gdzieniegdzie trzeba więc podnieść wyżej nogę żeby wejść na skalny stopień lub przytrzymać się metalowej barierki. Szlak jednak nie jest trudny, może jednak ze względu na ekspozycję stwarzać kłopot osobom z lękiem wysokości. Jak najbardziej nadaje się na wycieczkę ze starszymi dziećmi – trzylatek może mieć problem ze względu na krótkie nóżki, ale sześcio-, siedmiolatek poradzi sobie bez problemu. Najlepszą bazą wypadową na ten szlak jest Krościenko nad Dunajcem. Zatrzymaj się w Pokojach u Teresy, gdzie możesz cieszyć się komfortem i ciszą w świetnej cenie 🙂 13. Gorce: szlak masywem Kudłonia powrót przez szlak niebieski Doliną Kamienieckiego Potoku Patrycja – Kartka z podróży Szlak Żółty przez masyw Kudłonia rozpoczynam w miejscowości Rzeki. Możemy nim dojść na Turbacz lub odbić na Przełęczy Borek do szlaku niebieskiego w Dolinie Kamienickiego Potoku. Po godzinie marszu od parkingu w Rzekach docieramy na malowniczą Polanę Podskały, gdzie znajdują się dwie stare bacówki z otwartymi izbicami. Nocujemy w jednej z nich na glebie. Trawy skąpane są w wieczornym słońcu a przygrywają nam świerszcze. Prócz nas nie ma tu nikogo, podczas gdy Tatrzańskie schroniska pękają w szwach. Polana Podskały to niezwykle malownicza, gorczańska polana reglowa pochodzenia antropogenicznego. Położona w Gorczańskim Parku Narodowym na wysokości 940-1020 m. W miejscu tym, pomiędzy Gorcem Troszackim (1235 m) a Jaworzynką (1026 m), grzbiet wyraźnie się obniża do poziomu ok. 1000 m. Jeśli interesują Cię atrakcje w górach – w okresie wczesnej wiosny polana usiana jest tysiącami krokusów. Następnego dnia posileni jagodami prosto z krzaczka ruszamy kontynuujemy wędrówkę przez Gorc Troszacki i Kudłoń. Dochodząd do Przełęczy Borek zawracamy w kierunku miejscowości Rzeki, podążając szlakiem niebieskim wzdłuż Kamienickiego Potoku. Dystans: 19,5 km Czas: 6h Obydwa szlaki charakteryzują się niewielkimi przewyższeniami (wyjątkiem są schodki w kilku miejscach). Idealnie nadają się na wędrówki z małymi dziećmi lub dla osób o słabszej kondycji lub dla początkujących biegaczy górskich. Gorce to również wybór dla tych, którzy mając dość przeludnionych szlaków szukają ciszy i spokoju. Całkowity dystans: 19,5 km, czas: 6 h Dobrą bazą wypadową będzie Mszana Dolna. Jeśli planujesz trekking tym szlakiem, spójrz na ofertę noclegową Willi Anna, gdzie przemiła właścicielka przywita Cię uśmiechem po całodniowej wycieczce 🙂 14. Bieszczady: Mała Rawka – Wielka Rawka – Krzemieniec Kasia – Połącz Kropki Początkowo trasa jest przyjemna, idziemy przez las, gdzie możemy podziwiać bieszczadzkie krajobrazy. Pierwszy postój warto zrobić sobie przy bacówce. Później szlak jest trochę bardziej wymagający, za sprawą bardzo stromego podejścia pod szczyt Małej Rawki. To jest zawsze najgorszy dla mnie moment i czasami mam chwile zwątpienia, na co ja się decydowałam. Później kiedy wychodzimy już na połoniny, praktycznie jesteśmy przy Małej Rawce, a widok w oddali Wielkiej Rawki tylko działa motywująco. To tylko 45 minut drogi, dlatego warto zrobić sobie dłuższy spacer w kierunku kolejnego szczytu. Rawki kojarzą mi się z wiatrem (jak to na szczycie gór) i kolorowymi połoninami. Dojście na Krzemieniec, gdzie zbiegają się granice trzech państw – Polski, Słowacji i Ukrainy jest moim ulubionym punktem. Po pierwsze zawsze cieszę się, że zaszłam tak daleko, a wycieczka ze względu na długość trasy może być męcząca, a po drugie lubię odcinek Wielka Rawka – Krzemieniec Po drodze często spotykam obcokrajowców witających się swoim „Ahoj” i czuję, że najcięższy fragment jest już za mną. Trasa wydaje się już spokojniejsza i bardziej przypomina spacer, niż zmaganie się z górską wspinaczką. Dystans: niektóre strony internetowe pokazują, że trasa wynosi 12 km, ale mi się wydaje, że może być nieco więcej – około 15 km. Czas przejścia: nawet do 7-8 h (w zależności od tempa) Ocena trudności: Przejście całej trasy jest przede wszystkim czasochłonne. Z tego względu wydaje mi się, że wycieczkę z dziećmi lepiej zakończyć na Małej lub Wielkiej Rawce – wszystko jednak zależy od kondycji i wieku malucha. Myślę, że nie trzeba mieć specjalnie dobrej kondycji, szlak jest możliwy do przejścia dla osób o przeciętnej wytrzymałości. [Dorota] Pssst, zerknij też na inny bieszczadzki szlak ze zdjęcia powyżej, który skradł moje serce – od Chatki Puchatka przez przełęcz Orłowicza na Smerek. 🙂 Sprawdź też, jakich miejsc nie możesz przegapić w Bieszczadach. Idealną bazą wypadową w Bieszczadach jest Wetlina, a fantastycznym miejscem jest Dom Gościnny Borsuczyna. Jest przytulnie, swojsko, możesz spędzić relaksujący czas przy trzaskającym w kominku ogniu 🙂 15. Masyw Śnieżnika: Śnieżnik Łukasz – Łukasz Kędzierski – Podróże i fotografia Gdy nasza mała Nadia wykazała olbrzymie zainteresowanie chodzeniem po górach powstał pomysł, aby spróbować zdobyć wszystkie 28 szczytów składających się na Koronę Gór Polski. Nie chodziło o samo kompletowanie szczytów, a zmobilizowanie się, aby jeździć i zobaczyć wszystkie polskie góry, ciekawe miejsca. Po zdobyciu kilku niższych szczytów, na które prowadziły krótkie trasy przyszedł czas na Masyw Śnieżnika. Wejście na Śnieżnik był pierwszym dużym sprawdzianem dla naszej 4 letniej Nadii czy troszkę dłuższa i bardziej wymagająca dla niej trasa będzie odpowiednia. Wybraliśmy żółtą trasę rozpoczynającą się przy Jaskini Niedźwiedziej i prowadzącą przez Przełęcz Śnieżnicką, aby kontynuować zielonym szlakiem przez schronisko PTTK na Śnieżniku i Jaskółcze Skały aż na szczyt Śnieżnika. Trasa jest bardzo przyjemna, zalesiona więc w upalne dni będziemy cały czas w cieniu, aby pod koniec wyjść na przełęcz i móc podziwiać piękne widoki. Szlak nie jest trudny, ani nie zawiera uciążliwych, ostrych podejść. Dużo dreptania po kamieniach. Dlaczego szlak na Śnieżnik tak nam się podobał? W górnej jego części są piękne widoki, a także jak ma się szczęście z samego szczytu, natomiast dla nas najważniejsze było to, że nawet małe dzieci doskonale sobie na nim poradzą i z zapałem i ochotą mogą wejść na sam szczyt. Dystans: ok. 9,5 km Czas przejścia z dzieckiem: wejście ok. 4 godz, zejście ok. 3 godz. [Dorota] Jeśli szukasz dłuższej, bardziej ambitnej trasy, sprawdź tutaj. To trasa na 21 km i około 7 godzin. Szłam tędy i trasa jest przyjemna, a widoki szczególnie pod koniec – spektakularne! Idealną bazą wypadową na Śnieżnik są Stronie Śląskie. Zatrzymaj się w Adusiówce – w ciszy i pięknym górskim otoczeniu. 16. Karkonosze: trasa na Śnieżkę z widokiem na Kocioł Małego Stawu Magda – Zbieraj się Polecana przez nas trasa startuje przy Świątyni Wang w Karpaczu. Początkowo wiedzie popularnym i tłocznym, żółtym szlakiem do ruin Schroniska im. Bronka Czecha. Następnie proponujemy odbić na zielony szlak, który wije się najpierw niewinnie przez las, a później ostro w górę aż na grzbiet. Cała trasa ma 863 metrów przewyższeń, więc przygotujcie się na duży wysiłek. Chociaż, naszym zdaniem nie jest to bardzo wymagająca trasa, bo pokonaliśmy ją zimą z dzieckiem w nosidle, a nasza kondycja wciąż pozostawia wiele do życzenia. Po stromym podejściu możemy chwilę odpocząć rozkoszując się widokiem na Kotlinę Jeleniogórską oraz Śnieżkę (1 603 m Dalsza część trasy to czerwony szlak – Główny Szlak Sudecki, nad Kotłem Wielkiego, a później Małego Stawu. Zimą trasa szlaku jest zmieniona, żeby nie prowadzić bezpośrednio nad krawędzią kotła. Przepiękne widoki! Z punktu widokowego można uchwycić kadr, na którym będzie widoczna Samotnia, Strzecha Akademicka i Śnieżka. Na Równi pod Śnieżką proponujemy by odbić żółtym szlakiem do czeskiego Schroniska Lucni Bouda, gdzie można zjeść czeskie knedliki, napić się piwa z lokalnego browaru, a także przenocować. Odbijając na czeską stronę mamy szansę zobaczyć Śnieżkę z innej perspektywy, co jest dużym atutem proponowanej przez nas trasy. Z Lucni Boudy na Śnieżkę prowadzi niebieski szlak do Domu Śląskiego, a później czerwony, kamienistym podejściem na sam szczyt. Na Śnieżce czeka na nasz przepiękna panorama, charakterystyczne dyski – Obserwatorium Meteorologiczne im. Tadeusza Hołdys oraz kapliczka. Długość proponowanej trasy to 11 km, co powinno Wam zająć około 4 godzin. Trzeba jednak pamiętać by zostawić siły na zejście z góry, chyba, że zdecydujecie się na nocleg w Schronisku Lucni Bouda lub w Domu Śląskim, co gorąco polecamy. Trasa dostępna w każdej porze roku, dla osób, które mają dużo sił i samozaparcia. Na Śnieżkę będziesz ruszać z Karpacza. Sprawdź opcje noclegowe w Willi Sudety w świetnej lokalizacji w miasteczku 🙂 Podobała Ci się ta lista? Mnie bardzo i teraz już będę wiedziała dokąd skierować osobę pytającą o najpiękniejszy szlak w polskich górach. Żaden z wyżej wymienionych szlaków nie zrazi do gór. Wręcz przeciwnie – uważaj, bo możesz na nich złapać górskiego bakcyla… 🙂 Jeśli wybierasz się w góry pierwszy raz od dłuższego czasu, koniecznie zobacz jak przygotować się na wycieczkę w góry. Ciągle jeszcze zastanawiasz się, po co w ogóle tam jeździć? Przeczytaj mój post o tym, jak góry pomagają mi ogarnąć priorytety – i Tobie też mogą. A jeśli podobał Ci się ten wpis, użyj proszę przycisków na dole i udostępnij go na Facebooku, Twitterze, czy Google+! Dzięki! 🙂 nieraz zastępuje deskę. konserwowanie potraw w zalewie octowej. Określenie "biegnie w poprzek zbocza" posiada 1 hasło. Inne określenia o tym samym znaczeniu to szlak wysokogórski w poprzek zbocza; przejście w poprzek zbocza górskiego; droga leśna lub polna, która prowadzi w poprzek zbocza; górski szlak w poprzek. Z dwóch wariantów zielonego szlaku przy tak wspaniałej aurze wybór oczywiście może być jeden: na szczyt! Zielona strzałka wskazuje na strome zbocze, ale, ale... gdzie jest ścieżka. Zdaje się, że będziemy musieli ją przetrzeć, a śniegu jest po kolana. Zatem do dzieła, niech inni za nami mają lżej... TRASA: Toporowa Cyrhla (1000 m Wielki Kopieniec (1328 m Olczyska Polana Nosalowa Przełęcz (1102 m Kuźnice OPIS: Dzisiaj zapraszamy na tatrzański klasyk dostępny dla każdego, nawet w warunkach zimowych. Poznamy uroczy zakątek Tatr reglowych, często niedoceniany. Czy zasadnie? Przekonajmy się. Wycieczkę rozpoczynamy w Toporowej Cyrhli o godzinie Toporowa Cyrhla jest najwyżej położoną dzielnicą Zakopanego, tj. na wysokości 950-1040 m przy drodze Oswalda Balzera z Zakopanego do Morskiego Oka. Początek szlaku odnajdujemy wracając z przystanku busa w kierunku Zakopanego. Z drogi Oswalda Balzera mamy ładne widoki. Po prawej wśród zabudowań wybija się budynek kościoła Miłosierdzia Bożego. Zbocze opada do Rowu Podtatrzańskiego, za którym wznosi się wał Pogórza Gubałowskiego. Widoczna jest na nim szczyt Gubałówki (1126 m z charakterystycznym masztem radiowo-telewizyjnym o wysokości 102 m. Dalej za Gubałówką mamy Butorowy Wierch (1160 m Patrząc na prawo od Gubałówki niewyraźnie zarysowują się kulminacje, najpierw Furmanów (1022 m a potem Wierch Grapa (973 m na którym funkcjonuje ośrodek narciarski „Harenda”. Zwykle widoki są stąd odleglejsze, ale w tym momencie zasłaniają je nisko wiszące śniegowe chmury. Mamy nadzieję, że wkrótce się rozejdą, zgodnie z prognozami na najbliższe godziny. Droga Oswalda Balzera z zielonego szlaku w Toporowej Cyrhli. Gubałówka (1126 m widziana z Toporowej Cyrhli. Tabliczki z początkiem szlaku mamy po lewej stronie drogi, zaraz za zakrętem, około 250 metrów od przystanku busa. Właściwie to zaczynają się tutaj dwa szlaki: czerwony do Morskiego Oka przez Rówień Waksmundzką, który jest najstarszym znakowanym szlakiem w Tatrach. Mieliśmy przyjemność nim wędrować rok temu, a zainteresowanych zapraszamy na stronę z relacją pt. „Pierwszy tatrzański szlak”. Zaczyna się tutaj również zielony szlak na Polanę Kopieniec, od której według znaku dzieli nas 55 minut marszu. Początkowo oba kolory szlaków, czerwony i zielony prowadzą tymi samymi ścieżkami. Najpierw krótko wspinamy się skosem po skarpie, a potem już łagodnie pośród kilku zabudowań i obok bacówki. Zbliżamy się do krawędzi lasu. Śnieg szczelnie pokrywa ścieżkę i okoliczne pola, ale nie jest go zbyt wiele. Jego grubość raczej nie przekracza 30 cm. Później, gdy będziemy wyżej zapewne będzie go więcej. Do lasu wchodzimy dopiero po kwadransie, choć dzielił nas od niego niewielki odcinek - wszystko przez pociągające widoki z Toporowej Cyrhli, które nas zatrzymały. Bacówka w Toporowej Cyrhli. Ostatni budynek przy szlaku. W lesie trzeba wypatrywać znaków na pniach, które czasem skrywają gałązki pokryte malowniczymi kołderkami ze śniegu. To gęsty las świerkowy. Ścieżka jest dość szeroka, ale pokryta białym puchem zlewa się z śnieżnobiałym otoczeniem. Po 15 minutach od wejścia do lasu mamy rozwidlenie szlaków. Czerwony idzie na lewo, a nasz zielony na prawo. Znak informuje, że do Polany Kopieniec mamy 35 minut marszu. Stoją tu ławeczka i budka kasy Tatrzańskiego Parku Narodowego, ale znów nie ma w niej nikogo. Cóż możemy na to poradzić - kolejny raz wstęp mamy za darmo. Jest teraz bardziej stromo, ale bez większego wysiłku spacerowym krokiem podążamy przed siebie. Zresztą kto by się spieszył w tak piękną zimową aurę. Oj, żeby taka właśnie była aż do wiosny. Lekki mróz podtrzymuje puchową konsystencję śniegu, ale generalnie jest tak ciepło, że idziemy w rozpiętych kurtkach, bez rękawiczek. Przeszywa nas energetyzujące leśno-górskie powietrze. Idziemy przez piękny świerkowy las. Mija godzina Chmury zaczynają się rozrywać odsłaniając niebieskie sklepienie. Idziemy zboczem, które opada na lewo ku źródliskowej dolince Chabowskiego Potoku. Śniegu jest wyraźnie więcej niż na początku szlaku. Wkrótce, o godzinie nasza śnieżna dróżka wychodzi spomiędzy piękniutkich świerków na Polanę Kopieniec (1215 m W tym miejscu zielony szlak rozwidla się. Idąc dalej na wprost przecina Polanę Kopieniec omijając szczyt Wielkiego Kopieńca. Drugi wariant odbija w prawo na strome zbocze. Z minuty na minutę wyraźnie rozchmurza się. W dali za polaną ukazuje się skalna tatrzańska grań. Na przedłużeniu ścieżki wbiegającej na polanę widać spiczasty Kościelec, a nieco za nim po prawej masywniejszą i wyższą Świnicę. Śnieg zaczyna mienić się pod wpływem blasku padających promieni słonecznych, jakby chciał mówić do nas: to dla was ta chwila. Na zboczu opadającym ku źródliskowej dolince Chabowskiego Potoku. Wchodzimy na Polanę Kopieniec. Z dwóch wariantów zielonego szlaku przy tak wspaniałej aurze wybór oczywiście może być jeden: na szczyt! Zielona strzałka wskazuje na strome zbocze, ale, ale... gdzie jest ścieżka. Zdaje się, że będziemy musieli ją przetrzeć, a śniegu jest po kolana. Zatem do dzieła, niech inni za nami mają lżej. Zaczynamy wspinać się powolutku. Pod białym puchem jest twardsza warstwa na której nasze śniegowce nie zawsze dobrze trzymają. Jednak maleńkimi zakosami, to w lewo, to w prawo zdobywamy metr po metrze. Widzimy coraz większą połać Polany Kopieniec, a na niej szereg zabudowań pasterskich. Dawniej wchodziła ona w skład Hali Kopieniec i była intensywnie użytkowana. Wypas był prowadzony aż po sam szczyt Wielkiego Kopeńca. Obecnie na polanie prowadzony jest wypas kulturowy, zaś wczesną wiosną zakwita ona mnóstwem krokusów. Pierwsze rozległe widoki ze stoku Kopieńca Wielkiego na Tatry. Podejście na Kopieniec Wielki. Za nami Polana pod Kopieńcem z szałasami pasterskimi. W górze widać coraz więcej niebieskiego, coraz mniej białego. Nie wyczuwamy wiatru, ale górą chmury płyną sobie na krańce horyzontu. Na tatrzańskiej grani za lasem odbijają się promienie słońca. Zarysowuje się na niej cała Orla Perć, od Zawratu po Krzyżne. Cóż to za cudownie bajeczny widok, aż trudno uwierzyć w jego realność. A jaki będzie gdy dotrzemy na sam szczyt? O godzinie osiągamy wysokość na której zbocze łagodnieje. Tutaj, przy skałach pojawiają się ślady butów i wydeptana ścieżka, która prowadzi nas w górę. Idziemy pomiędzy grupkami świerków, które na tyle rzadko porastają zbocze, że nie zasłaniają okolicy. Na północnym-wschodzie ukazuje się stacja narciarska „Małe Ciche”. Uff! Tu kończy się ostre podejście. Teraz możemy spokojnie popatrzeć na Tatry. Grań między Waksmundzkim Wierchem i Żółtą Turnią. Grań między Żółtą Turnią i Kościelcem. Zbliżenie na Zamarłą Turnię. Stacja Narciarska „Małe Ciche”. Wschodnie flanki Tatr Wysokich. Przed niższym wypiętrzeniem Kopieńca Wielkiego. Teraz szlak jest łagodniejszy. Wkrótce przed nami pojawia się Giewont i Czerwone Wierchy, zaś na południowym wschodzie Tatry Bielskie. Na północnym zachodzie mamy Rów Tatrzański i Gubałowski grzbiet. Około szlak zaczyna chwilkę schodzić na płytkie siodełko, za którym ponownie wspina się już wprost na odkryty szczyt Wielkiego Kopieńca. Teraz to dopiero zaczynają się widoki! Płytkie siodełko przed właściwym szczytem. Na północy na całą Kotlinę Orawsko-Nowotarską i dużo dalej, po odległy horyzont zasklepiony chmurami. W chmura tych niknie „Zakopianka” biegnąca od Zakopanego przez Poronin, Biały Dunajec, Szaflary, Nowy Targ, itd. Oślepiające słońce znajduje się teraz gdzieś ponad Goryczkową Czubą. Droga od siodełka do szczytu zajmuje nam tylko kilka minut, choć z dala wyglądała na dłuższą. Mija godzina gdy stajemy na szczycie Wielkiego Kopieńca, 1328 m Widok z końcowego podejścia na szczyt na Kotlinę Orawsko-Nowotarską. Zbliżenie na Nowy Targ. Toporowa Cyrhla (na pierwszym planie). Kościół Miłosierdzia Bożego w Toporowej Cyrhli. Posiady na szczycie. Widok w kierunku Zakopanego. Poniżej na pierwszym planie widać Kopieniec Mały, a za nim Nosal. Przed nami ujmująca panorama obejmująca niemal całą szerokość Tatr, od Hawrania na wschodzie po Osobitą na zachodzie. Od wschodu mamy Tatry Bielskie z Hawraniem, Jagnięcy Szczyt, Kołowy Szczyt, Łomnicę, Lodowy Szczyt, Koszystą, Buczynowe Turnie, Granaty, Żółtą Turnię, Kozi Wierch, Kościelec, Świnicę, szlak na Skupniów Upłazie, Kasprowy Wierch, Kopę Kondracką, Giewont a nawet szczyty otaczające Dolinę Chochołowską. Zaskakująco dużo jak na tak niepozorną górę, cudownie, piękne. Czyż małe nie jest piękne? To jedno z najlepszych miejsc do podziwiania Tatr z łatwym dostępem. Kopieniec Wielki (1328 m Giewont i Czerwone Wierchy. Z prawej widoczne są zachodnie flanki Tatr. Giewont (1894 m Panorama z Kopieńca Wielkiego na północ i północny zachód. Panorama z Kopieńca Wielkiego na południe. Panorama na Tatry - z Kopieńca Wielkiego widoczna jest niemal cała Orla Perć. Na szczycie Kopieńca Wielkiego. Panorama na Kotlinę Orawsko-Nowotarską. Na południowym zboczu, którym mamy schodzić dostrzegamy wspinającą się grupkę osób. Jak wyjdą zwolnimy im miejsce na szczycie. Staje się to o godzinie Rozmawiamy kilka minut. Poza wystającymi ze śniegu niewielkimi skałkami nie ma dzisiaj zbyt miejsca na posiady na szczycie. Próba znalezienia miejsca obok kończy się zapadnięciem w puchu. W lecie jest zapewne więcej miejsca by się tu rozsiąść. Jesteśmy przekonani, że Wielki Kopieniec jest ujmującą górą o każdej porze roku. Z pewnością nie jest to nasza ostatnia wycieczka na jej szczyt. Zapewne warto też przejść się przez Polanę Kopieniec ze starymi szałasami pasterskimi, np. podczas powrotu do Toporowej Cyrhli. Kopieniec Wielki (1328 m Kopy Sołtysie. Tatry. Szczyty otaczające Dolinę Czarną Gąsienicową. Szczyty otaczające Dolinę Czarną Gąsienicową. Szczyty otaczające Dolinę Pańszczyca. Szczyty otaczające Dolinę Pańszczyca. Masyw Koszystej. Zbliżenie na Ptaka. Na lewo od niego wznosi się Kopa nad Krzyżnem - jedno z dwóch skrajnych wzniesień Orlej Perci. Z lewej mamy Orlą Basztę (2175 m Na prawo od niej znajdują się Orle Turniczki: najpierw Mała, potem Duża. Zupełnie z prawej widzimy Skrajny Granat (2225 m Od lewej: Kozi Wierch (2291 m Kozie Czuby (2263 m i Zamarła Turnia (2179 m Z lewej widać Kozi Wierch (2291 m najwyższą górą znajdującą się w całości na terenie Polski. Z prawej widzimy Kozie Czuby (2263 m W centralnej części zdjęcia widać Świnicę (2301 m Świnica (2301 m z lewej widoczny jest Kościelec. Kasprowy Wierch (1987 m Schodzimy południowym zboczem góry. Jest ono bardzo strome i byłoby trudno, gdyby było ślisko. Miękka warstwa śniegu stanowi jednak dobry opór dla zimowych butów. Po za tym pod śniegiem wyczuwamy stopnie. Schodzimy wolno patrząc na Tatry, które cały czas mamy przed sobą. Słońce jest już ponad nimi - wkrótce dotknie Czerwonych Wierchów, a potem schowa się za nimi. W dolinach rozciągnęły się cienie górskich grzbietów. Niebawem przechodzimy skrajem Polany Kopieniec, a o godzinie dochodzimy do miejsca, gdzie nasz zielony szlak spotyka się z drugim biegnącym z Polany Kopieniec. Łączą się od tego miejsca w jedną nitkę, która prowadzi nas dalej. Początek zejścia ze szczytu Kopieńca Wielkiego. Kontynuujemy schodzenie z Kopieńca. Zejście ze szczytu Kopieńca Wielkiego. Czasem tak jest lepiej. Zielony szlak prowadzi nas świerkowym lasem. Po chwilowym wypłaszczeniu na Polanie Kopieniec, ścieżka znów zaczyna stromo schodzić w dół, ale nie tak ostro jak pod szczytem Wielkiego Kopieńca. Obniżając szybko swoją wysokość przyspieszamy zachód słońca względem naszego położenia. Ostatnie jego promyki łapiemy około godziny gdy chowa się zupełnie za skalną ścianą tatrzańskiej grani. Zbocze łagodnieje. Przed godziną przecinamy koryto cieku wodnego, zasilające nieodległy już Olczyski Potok. Trzy minuty później docieramy do mostku nad wartkim nurtem Olczyskiego Potoku. Polana Kopieniec od południowego zachodu. Ostatnie promyki słońca. Zielony szlak prowadzi nas świerkowym lasem. Po przejściu przez mostek nad Olczyskim Potokiem wchodzimy na skraj Olczyskiej Polany (1037 m gdzie stoją ławki i ławy. Zielony szlak podąża stąd do wylotu Doliny Olczyskiej w kierunku Jaszczórówki. Pojawia się tu żółty szlak, który prowadzi w przeciwnym kierunku, w górę Olczyskiej Polany i dalej na Nosalową Przełęcz. Tamże teraz się kierujemy. Olczyski Potok. Krótki odpoczynek na Polanie Olczyskiej. Ścieżka początkowo biegnie skrajem polany. Po lewej stronie mamy drewnianą barierkę oddzielającą nas od Olczyskiego Potoku. Po chwili odsłania się przed nami grzbiet Skupniowego Upłazu, po jego prawej zalesione wzniesienie o nazwie Wysokie (1287 m Po 2-3 minutach marszu w górę polany mijamy przejście na drewniany taras nad Wywierzysko Olczyskie - największe wywierzysko w polskich Tatrach. W górnej części polany przechodzimy obok zabytkowego budynku pasterskiego. Olczyska Polana stanowiła niegdyś centralną część rozległej Hali Olczysko, która w XVIII wieku należała do górali z Białego Dunajca. Stało tu wówczas około 20 budynków pasterskich i łąkarskich w trzech skupiskach. Żółty szlak zaraz za budynkiem pasterskim zakręca w prawo na północny zachód. Spokojnie nabiera wysokości wspinając się w poprzek zbocza. Po drugiej stronie Olczyskiej Polany, ponad lasem widać okazały Kopieniec Wielki, a na lewo od niego mniejszy Kopieniec Mały. Na zboczu Kopieńca Małego widać pas urwistych skał sięgających Przełęczy między Kopieńcami (1109 m która oddziela go od Kopieńca Wielkiego. Polana Olczyska i zabytkowy szałas pasterski. Polana Olczyska i widok na Kopieniec Wielki (z prawej) oraz Kopieniec Mały (z lewej). Na skraju Polany Olczyskiej. Rumosz leśny przed Nosalem (widoczny na zdjęciu). Niebawem nasza ścieżka wchodzi między świerki, jednak tylko na chwilę. O godzinie piękny, zdrowy las niknie przy naszej ścieżce, która wchodzi pomiędzy rumowisko ściętych konarów. Po wyglądzie kory można domyśleć się, że toczy się tu walka człowieka ze szkodnikami lasu. Poprzez ogołocone zbocze widzimy przed sobą Nosal (1206 m do którego zbliżamy się. Po prawej towarzyszy nam widok obu Kopieńców, które powoli zostawiamy za sobą. Zaś dokładnie za nami, za reglowymi wzniesieniami ukazują się nam górne partie masywu Kosztystej. Szlak na Nosalową Przełęcz. Kopieniec Mały (z lewej) i Kopieniec Wielki (z prawej). Za lasem pokazuje się masyw Koszystej. O godzinie osiągamy Nosalową Przełęcz. Mamy stąd dwa warianty dalszej wędrówki. Możemy iść na Nosal i zejść z niego do Murowanicy, albo zejść stąd do Kuźnic. Myśleliśmy o wejściu na Nosal, ale robi się już szarówka. Nosal musi jeszcze poczekać na nas. Schodzimy zatem do Kuźnic przecinając przechodzącą tędy słynną Nartostradę Gąsienicową. Kierujemy się na południowy zachód. Przez moment idziemy w górę po stopniach, po czym zwartym lasem już tylko w dół. Po prawej między drzewami pokazuje się nam Gubałówka (1126 m z oświetlonym już masztem przekaźnika radiowo-telewizyjnego. Przed Nosalową Przełęczą. O godzinie nasz szlak zaczyna prowadzić wspólnie z niebieskim, który przyłącza do nas zbiegając z Boczania. Od tego miejsca nachylenie zbocza znacznie wzrasta, a kamienista droga która nas z niego sprowadza pokryta jest ubitym, wyślizganym śniegiem, bo to przecież popularna trasa do Doliny Gąsienicowej. Jednak powolutku zmierzamy bezpiecznie do celu i dwie minuty po szesnastej wychodzimy już nad rozlewisko Bystrej w Kuźnicach. Przechodzimy mostkiem nad tym potokiem i od razu łapiemy busa do Zakopanego. Tak kończymy tą krótką, ale jakże uroczą wycieczkę. Gubałówka spod Nosalowej Przełęczy. Kuźnice. Most nad potokiem Bystra. Trasę na Kopieniec Wielki polecić możemy każdemu, nawet mało zaprawionym w marszu turyście. Niewielkim wysiłkiem zdobyć możemy górę, która przy odpowiedniej aurze zaskoczy efektownymi widokami. Dlatego też z pewnością nie jest to nasza ostatnia wizyta na Kopieńcu Wielkim. Po udanej wycieczce udajemy się na posiłek. Ileż to razy przechodziliśmy już obok Baru „FIS”, znajdującego się naprzeciwko dworca autobusowego w Zakopanym, ale jakoś nigdy do niego nie wstąpiliśmy. Tym razem było inaczej, a jedzenie okazało się bardzo dobre i nie drogie. Po dobrej strawie o powrocie nie myślimy i udajemy się na najlepszy nocleg pod słońcem w Willi „Pod Słońcem”, położonej przy ulicy Kasprusie. Ten góralski dom z 1926 roku jest propozycją godną uwagi dla osób szukających taniego noclegu w centrum Zakopanego. Jest doskonałą bazą wypadową dla osób udających się na tatrzańskie wierchy, jak też dla tych, którzy chcą pospacerować po zakopiańskich Krupówkach. Udostępnij: . 363 280 357 98 392 232 488 0

górski szlak w poprzek zbocza